نوسان‌گیری یا رفتار عقلایی؟

مصطفی لطفی نویسنده میهمان

تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر گسترش فرهنگ نوسانگیری در بورس

سیاوش صبور در گفتگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم با اشاره به این که اهمیت سرمایه گذاری و انتخاب روش های پربازده از دیرباز مورد توجه جامعه بوده است گفت: با این وجود هرچه ریسک یک سرمایه گذاری افزایش یابد، درصد موفقیت افراد عادی در آن کاهش خواهد یافت؛ چراکه آگاهی از قواعد و اصول اهمیت بیشتری می یابد.
این کارشناس بازار سرمایه با تقسیم بندی فعالین بازارهای مالی به دو دسته افراد با دانش و بدون دانش مالی افزود: در این میان افراد با آگاهی مالی شامل دو گروه سرمایه گذاران مطلع از روابط، رخدادها و تحولات سیاسی و اقتصادی و همچنین کارشناسان بازارهای مالی می شوند یا ممکن است در هر دو دسته قرار گیرند. همچنین سرمایه گذاران بدون دانش نیز عموما شامل موج سوارانی هستند که به دنبال پیروی از رفتارهای یکی از این دو گروه هستند.
وی اضافه کرد: در بازارهای مالی، ثروت و پول همان چیزی است که ما را به دنبال الگوها می کشاند و بر این اساس دستیابی و استفاده از الگوی صحیح، کار ساده ای نیست؛ چرا که تجربه خبرگان مالی نشان می دهد استفاده از تفکر سرمایه داری می تواند مطمئن تر از صرفا کپی برداری از روش های کاری آنان باشد. بعلاوه این که فکر و رفتار قشر سرمایه گذار با دانش مالی را می توان در جریان نقدی سرمایه ها به خوبی دنبال کرد و به جریان نقدی ویژه این گروه پول هوشمند یا smart money می گویند.
این تحلیلگر بازار سرمایه ادامه داد: در حقیقت پول هوشمند به بازارهای مالی محدود نمی شود بلکه تفکری است که پشت پول مخفی شده و می تواند در یک صنعت، شرکت یا حتی در مخارج خانگی دیده شود.

ویژگی های پول هوشمند در بورس
وی گفت: پول هوشمند عموما توسط معامله گرانی وارد بازارها می شود که درک بالایی از شرایط اقتصادی از بعد خُرد و کلان داشته باشند. بعلاوه این که پیش بینی یا آگاهی پیرامون اتفاقات در آینده در ابعاد اقتصادی و سیاسی از مهم ترین خصایص دارندگان پول هوشمند است.
صبور اذعان داشت: در علوم مالی به دسته خاصی از افراد مطلع، insider گفته می شود که شامل مدیران رده بالا یا افرادی است که بیش از 10 درصد سهام شرکت را در اختیار دارند که در کشور ما مطابق ضوابطی مشابه سایر کشورهای دنیا، معاملات این دسته از افراد خلاف قوانین است.
وی تصریح کرد: مشاهدات تجربی نشان می دهد در کلیه بازارهای مالی دنیا مطلعین و دارندگان پول هوشمند عموما بیشترین بازدهی را نسبت به سایرین به دست می آورند و بیشتر روندهای قدرتمند را با اعمال نفوذ خود، رهبری می کنند.
این کارشناس بازار سرمایه افزود: کارشناسان و تحلیلگران غیرمطلع(بدون آگاهی از تحولات کلان) از نظر تشخیص زمان دقیق و بازدهی عموما در یک پله عقب تر نسبت به دارندگان پول هوشمند قرار می گیرند؛ چراکه بر اساس تحرکات وجوه نقد ایجاد شده از طریق دسته اول، با تاخیر به ارزش گذاری و ورود یا خروج از بازار مالی اقدام می کنند و در نهایت دسته سوم صرفا موج سواران و نوسان گیرانی هستند که با حداقل های سود یا حتی زیان از معاملات خارج می شوند و در کوتاه مدت معامله می کنند که قاعدتا عمر سرمایه گذاری کوتاهی در بازارهای مالی دارند.

تاثیر شبکه های اجتماعی بر گسترش فرهنگ نوسان گیری در بورس
وی گفت: بر اساس تحقیقات میدانی صورت گرفته در بازار بورس تهران، گروه قابل توجهی از سرمایه گذاران در یک سال گذشته در دسته سوم قرار گرفته اند و رواج شبکه های اجتماعی در میان معامله گران در کنار مزایای فراوان، فرهنگ موج سواری را غالب کرده که سایر عوامل همچون کاهش متوسط سن سهامداران و شرایط اقتصادی در پنج سال گذشته در این موضوع بی تاثیر نبوده است.
صبور اضافه کرد: البته تاثیر گروه سوم بر نقدشوندگی بازار انکارناپذیر است و فوایدی از لحاظ بکار گیری ثروت های خرد و تنوع بخشی در بازار دارد.
وی با بیان این که اطلاع از رفتار پول هوشمند برای سهامداران خرد می تواند منافع ویژه ای به همراه داشته باشد اظهار داشت: با این وجود یافتن مسیر درست این پول به سادگی رخ نمی دهد، به ویژه در بازارهایی که شفافیت کمی دارند و جزئیات دقیق از نحوه سرمایه گذاری ها و خریداران مشخص نیست.

مبنای شناسایی پول هوشمند
این تحلیلگر بازار سرمایه گفت: مبنای شناسایی پول هوشمند بر اساس داده های آماری و محاسبات مربوطه صورت می گیرد و حتی تحرکات بنیادی در صورت های مالی شرکت های بزرگ نیز می تواند در آن اثر داشته باشد. همچنین برای تشخیص دقیق تر باید به میزان شاخص های نقدشوندگی توجه کرد؛ به طوری که افزایش شاخص های مربوطه در طول زمان می توان علائمی از حضور این گروه باشد که گاها در ابتدا و عموما در انتهای خروج سرمایه ها، شاخص های مربوطه به بالاترین حد خود در یک بازه میان مدت خواهند رسید.
وی ادامه داد: راه دیگر شناسایی پول هوشمند، استفاده از اصول مالی رفتاری و روانشناسی بازار است که نشان می دهد رفتار سرمایه گذاران خرد با فرض صرفا عقلایی بودن سازگار نیست و سوگیری های رفتاری در تصمیمات سرمایه گذاران نقش مهمی دارد.

تاثیر روانشناسی بازار در پول هوشمند
این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به این که در پدیده پول هوشمند روانشناسی درست از بازار اهمیت زیادی دارد اذعان داشت: در بسیاری مواقع سهامداران از روندهای مثبت و سقف های جدید در سهام، سکه یا کامودیتی ها استقبال می کنند اما شاید این همان نقطه ایست که دارندگان پول هوشمند و افراد مطلع وجه نقد را ترجیح دهند.
وی با بیان این که در این رابطه تحقیق و تفحص از میزان سرمایه نقد در بانک ها، ترکیب دارایی های شرکت های بزرگ با دانش مالی مناسب و تفکرات هیات مدیره آنها راه چاره مناسبی است گفت: برای مثال توجه بیش از حد معمول به دارایی های با درآمد ثابت و وجوه نقد به عنوان یک گارد دفاعی در پرتفوی شرکت های بزرگ مالی، اعتباری و سرمایه گذاری می تواند سرآغاز یک بازار خرسی باشد.

پول هوشمند با هدف کسب سود اندک وارد بورس نمی شود
این تحلیلگر بازار سرمایه اذعان اشت: پول هوشمند با هدف کسب سود اندک در بازار بورس وارد نخواهد شد و با مشاهده علائم ورود این سرمایه باید سهام یا صنایع ویژه ای را مدنظر قرار داد؛ چرا که بازدهی غیرمعمول و رالی های صعودی توسط این گروه ایجاد خواهد شد که گاها با برخی تحلیل ها هیچ سنخیتی ندارد و به همین دلیل مشاهده شده که کارشناسان و تحلیل گران از ارزش گذاری غیرمنطقی سهامی خاص صحبت می کنند اما حقیقت، جریان پر تحرکی ست که در پس سهام یا صنعت خاص ایجاد شده است.
صبور ادامه داد: در برخی مواقع ورود پول هوشمند به صورتی نامحسوس و در دوره طولانی تری اتفاق می افتد یا ممکن است ورود و خروجی محدود و موقت داشته باشد. همچنین باید توجه داشت به دلیل آنکه روند شاخص کل به عنوان پرتفوی بازار الزاما نمی تواند بیان کننده بازدهی مثبت یا منفی برخی سهام مورد توجه باشد، احتمالا تشابهی در بازدهی شاخص و سهام مشاهده نمی شود.
این کارشناس بازار سرمایه اظهار داشت: ذات پول هوشمند به هدف سودهای کوتاه مدت و نوسان گیری وارد بازار بورس یا سهام خاص نخواهد شد و عموما با اهداف میان مدت به سهامی که زیر ارزش ذاتی معامله می شوند، ورود خواهد کرد، بنابراین انطباق سرمایه گذاری ها با ویژگی های این گروه می تواند از اولویت های کم ریسک و جذاب برای بازار بورس باشد.
انتهای پیام/

تبعات تغییر دامنه نوسان

نقدشوندگی بالا یکی از ویژگی‌های عملکرد مطلوب یک بازار مالی رقابتی محسوب می‌شود، به همین جهت لازم است که هدف کلان سیاست‌گذار در بلندمدت بر این موضوع متمرکز باشد. از سوی دیگر مطالعات علمی و تجارب جهانی و داخلی نشان می‌دهد که وضع محدودیت‌های دامنه نوسان سبب افزایش اثر رباشی و رفتار توده‎ وار و غیر عقلایی خواهد شد.

دامنه نوسان مزایایی ظاهری و اولیه مانند کاهش نوسانات بازار، محافظت سرمایه‌گذاران در مقابل دستکاری قیمت را فراهم می‌کند ولی در مقابل سبب تداوم نوسانات، صف نشینی و رفتارهای غیرتحلیلی در تصمیم گیری می‌شود. موضوع مهم دیگر در رابطه با دامنه نوسان پدیده صف نشینی و سرخطی است که این مسئله در برخی موارد منجر به تخلفات، رانت یا سواستفاده‌ می‌شود. چالش‌های ناشی از این تخلفات باعث شد تا مقررات سفارشات در ساعت شروع پیش گشایش تغییر کند که از جمله این تغییرات می‌توان به محدودیت تعداد سفارش در سرخط عرضه‌های اولیه برای هر کد و محدودیت زمانی در ارسال پیاپی سفارش‌ها اشاره کرد. علاوه بر این موضوع ممنوعیت کارگزاران از ارسال سرخط از ایستگاه‌های معاملاتی در ساعت شروع پیش‌گشایش از دیگر محدودیت‌های ایجاد شده است.

دامنه نوسان میزان تغییرات قیمت(کاهش یا افزایش) قیمت در یک روز است.تجربه کاهش دامنه نوسان در شهریور ماه ۱۳۸۲ درس‌های بسیاری برای فعالان بازار به همراه داشت، موضوعی که پس از لغو حجم مبنا از شهریور ماه همان سال وضع شد. دامنه نوسان در دوره فوق بین صفر تا منفی ۲ بوده است ، به عبارت دیگر، هیچ سهامی نمی‌توانست رشد قیمتی داشته باشد، این موضوع نه تنها نتوانست مانع از شکل‌گیری حباب در بازار شود، بلکه سبب تشدید پدیده صف‌نشینی فعالان بازار در نمادهای مختلف شد و پس از دو هفته با عقب نشینی دبیر کل وقت، تغییر کرد. افزایش دامنه نوسان در دوران ریاست بعدی سازمان بورس صورت گرفت و سپس در دوران رکود ناشی از حباب شکل گرفته در سال‌های ۸۲ و۸۳، دامنه کاهش یافت و پس از آن طی چندین سال این عدد افزایش یافت و امروز به سطح ۵ درصد رسیده است. تجربه نوسان‌گیری یا رفتار عقلایی؟ دیگری نیز در بازار پایه و با وجود نداشتن دامنه نوسان اتفاق افتاد. بررسی نوسانات این بازار حاکی از تعادل بازار بوده که این موضوع در شرکت‌های بازار پایه می‌توانست به الگویی برای سایر بازارها نیز تبدیل شود، اما در مقابل دامنه نوسان ۱۰ درصد در بازار پایه وضع شد که آثار آن خروج بازار از تعادل و ایجاد پدیده صف نشینی بوده است!

پدیده صف نشینی مانند ناهار مجانی در اقتصاد عمل می‌کند! به این معنی که ارزش ذاتی یا تمایل خریداران برای خرید در قیمت‌هایی به مراتب بالاتر از قیمت فعلی است در نتیجه با توجه به عرضه‌های کم، نوسان‌گیری یا رفتار عقلایی؟ جایگاه در صف جایگزین تحلیل شده و از اهمیت اساسی در کسب بازده برخوردار است.اهمیت جایگاه را می‌توان اینگونه توضیح داد که در واقع خریداران صرفا با قرارگیری در نقطه جایگاه ابتدایی شانس بیشتری برای خرید دارند و بدین ترتیب ماهیت بازار از حالت تحلیلی خارج شده و رفتارهای غیر منطقی مثل رفتار توده وار تشدید پیدا می‌کند. این موضوع خود می‌تواند عامل مهم جهت بروز حباب در بازار باشد؛ زیرا شکل‌گیری صف در چند روز سبب جلب نظر طیف گسترده‌ای از سهامداران آگاه و ناآگاه خواهد شد .همچنین باعث می‌شود همه برای استفاده از این فرصت اقدام به ارسال سفارش خرید در آستانه قیمت و تشکیل صف در روزهای بعد کنند.تمامی این مسائل منجر به تشدید حباب می‌شود. در نتیجه محدود شدن دامنه اثر معکوس بر تعادل بازار داشته و مانعی برای جلوگیری از حبابی شدن بازار است.

تاثیر نوسان متغیر‌های مالی بر رفتار معامله‌گری

«دانش مالی رفتاری» معتقد به وجود ردپای روش‌های روانشناسی در بازار و تصمیمات سرمایه‌گذاران است، در واقع این دانش مالی سعی دارد با مطالعه همزمان جامعه‌شناسی، روانشناسی، رفتارشناسی، الگوهای تصمیم‌گیری و مدل‌های رفتاری به پیش‌بینی روند و جهت حرکت قیمت‌ها بپردازد.

اقتصادگردان - بر این اساس برخی در تلاش هستند تا با گذاشتن سرپوشی بر احساسات و هیجانات بازار، آن را نشانه‌یی از عدم تکامل بورس در جامعه کنونی سهامداران عنوان کنند.

به گزارش «تعادل»اما حقیقت آن است که به اعتقاد اولسن، «دانش مالی رفتاری» تلاش نمی‌کند که رفتار عقلایی را تعریف کند یا به تصمیم‌گیری، برچسب تورش یا اشتباه بزند، بلکه به دنبال فهم و پیش‌بینی بازار مالی مبتنی بر فرآیندهای تصمیم روانشناسی است.

بر این اساس یکی از عواملی که می‌تواند موجب رشد بازار و تاثیر‌گذاری آن بر صنایع باشد افزایش نرخ دلار است. افزایش نرخ دلار در بازار از 3890 تومان به 4070 تومان و از طرفی افزایش نرخ ارز دلار مبادلاتی موجب شده است که چشم‌انداز قیمت دلار در میان مدت مثبت باشد و با توجه به نشانه‌های رشد نرخ ارز می‌توان انتظار داشت که قیمت دلار تا پایان سال تا محدوده 4300 تومان افزایش یابد.

حمیدرضا مهرآور، مدیرعامل کارگزاری بانک سامان ضمن بیان مطلب فوق به سناگفت: در بازارهای کالایی افزایش نرخ اوره به محدوده‌های 270 دلار و رشد آن در طول دو ماه گذشته و از طرفی افزایش قیمت متانول و رسیدن آن به محدوده 330 دلار موجب شده که چشم‌انداز سود آوری گروه پتروشیمی وابسته به این محصولات نیز افزایش یابد.

وی ادامه داد: این عامل در کنار افزایش نرخ ارز می‌تواند منجر به گزارش‌های مثبتی برای این گروه بازار شود. انتظاری که می‌توان در گزارش‌های 9 ماهه و آخر سال برای شرکت‌ها با تعدیل مثبت همراه باشد. مدیرعامل کارگزاری بانک سامان افزود: ریسک سیستماتیکی که باید برای این گروه بازار یا شاید برای بسیاری از گروه‌های بازار مد نظر داشت ریسک تک نرخی شدن نرخ ارز است که باید مد نظر فعالان بازار قرار گیرد.

مهرآور تاکید کرد: در گروه پالایشی هم افزایش قیمت نفت و از طرفی نرخ دلار می‌تواند شرایط مناسبی به وجود آورد اما این نکته را هم باید در نظر داشت که قیمت‌گذاری و تعیین نرخ برای محصولات پالایشگاه‌ها توسط شرکت پالایش و پخش انجام می‌گیرد و بعضا مشاهده شده است که تعیین نرخ هیچ گونه همبستگی با تغییرات قیمت نفت ندارد.

وی با طرح این سوال که با همه توضیحات داده شده پرسش اصلی این است که چرا با توجه به شرایط مناسب قیمتی برای بسیاری از شرکت‌ها، برخی سرمایه‌گذاران با دید کوتاه‌مدت و نوسان‌گیری به بازار نگاه می‌کنند، گفت: به نظر پاسخ این سوال را باید در ریسک سیاسی موجود در کشور دید. در حال حاضر دولت و مجلس امریکا در حال رایزنی بر وضع تحریم‌های جدید برای ایران هستند و همین موضوع موجب شده است که برخی از سرمایه‌گذاران با احتیاط معاملات را دنبال کنند و برخی دیگر صرفا نظاره‌گر بازار باشند تا شرایط تایید برجام بطور کامل تعیین شود.

ارزش‌گذاری ارزان شرکت‌های بورسی

بررسی‌ها نشان می‌دهد علاوه بر ارزش‌گذاری ارزان شرکت‌های بورسی، هنوز همه شرکت‌های مهم و بزرگ کشورمان وارد بازار سرمایه نوسان‌گیری یا رفتار عقلایی؟ نشده‌اند. مهرآوربا بیان مطلب فوق گفت: در بسیاری از منابع علم مالی، بازار سرمایه شریان، نبض، دماسنج و قلب اقتصاد کشور نامیده می‌شود؛ یکی از دلایل اعطای این لقب این است که بسیاری از شرکت‌های مهم این بازار در اقتصاد کشور فعال بوده و تنوع شرکت‌های پذیرفته شده به گونه‌یی است که وضعیت اقتصاد را همین شرکت‌ها رقم می‌زنند. این کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه یکی از شاخص‌های بررسی سلامت بازار سرمایه، نسبت ارزش بازار بورس به تولید ناخالص داخلی کشور است، افزود: این نسبت که در دنیا به Stock Market Capitalization To GDP Ratio معروف است، وضعیت بازار سرمایه را نوسان‌گیری یا رفتار عقلایی؟ نسبت به اقتصاد کشور نشان می‌دهد.

مهرآور اضافه کرد: این شاخص را که «وارن بافت» سرمایه‌گذار مشهور بورس ابداع کرده (این نسبت در دنیا به Buffett Indicator شناخته می‌شود) نشان می‌دهد چه مقدار از تولید ناخالص داخلی کشور توسط بورس آن کشور نمایندگی می‌شود.

این کارشناس مالی ادامه داد: البته تحلیلگران در دنیا اعلام می‌کنند که هر گاه این نسبت بزرگ‌تر از یک باشد نشان‌دهنده ارزش‌گذاری زیاد بازار سرمایه و طبیعتا نسبت‌های کوچک‌تر از یک، نشان‌دهنده زیر ارزش بازار بودن بورس‌های کشور است. وی گفت: به عنوان مثال، در امریکا مجموع ارزش بازار شرکت‌های پذیرفته شده در بورس‌های اوراق بهادار 26 هزار و 764 میلیارد دلار است که 1.37 برابر رقم جی. دی. پی (GDP) این کشور است. مهرآور افزود: در کشورمان مجموع ارزش بازار بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران که همه شرکت‌های پذیرفته شده در بازار سرمایه را شامل می‌شوند معادل 410 هزار میلیارد تومان و به عبارتی اندکی بالاتر از 100 میلیارد دلار است که این رقم حدود یک چهارم تولید ناخالص ملی کشور است.

وی خاطرنشان کرد: مقایسه این 2 شاخص در 2 کشور نشان می‌دهد هم ارزش‌گذاری شرکت‌های بورسی ارزان صورت گرفته و همچنین هنوز همه شرکت‌های مهم و بزرگ کشورمان وارد بازار سرمایه نشدند. این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: همچنین این شاخص نشان می‌دهد که اقتصاد کشورمان می‌بایست به سمت عمق بخشیدن بیشتر در بازار سرمایه حرکت کند.

سوگیری رفتاری جزئی جدانشدنی از معاملات

در این میان سیاوش صبور کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم ازسوگیری‌های رفتاری در بازار بورس تهران را مورد اشاره قرار داد که در بازار سرمایه، گروهی از این رفتارها به شکل معناداری با یکدیگر هم‌پوشانی دارند. صبور با اشاره به اینکه سوگیری‌های رفتاری جزئی جدانشدنی از معاملات است گفت: کنترل محرک‌های خارجی می‌تواند تا حد زیادی سوگیری‌های ناشی از احساسات و تصمیمات افزایش‌دهنده ریسک را کنترل و تکیه بر معاملات تصادفی را در بورس کاهش دهد.

به گفته صبور؛ از دید باربر و اودین، اعتقاد بی‌اساس افراد در مورد توانایی‌های شناختی و قضاوت‌های خود و همچنین تکیه بیش از حد به عقلایی بودن تصمیمات را می‌توان نیکی از تورش‌های رایج دانست که به فرا اعتمادی معروف است.

این تحلیلگر بازار سرمایه افزود: به عبارتی بیشتر مردم خود را از آنچه واقعا هستند، باهوش‌تر می‌پندارند و بر این باورند که اطلاعات بهتری نیز در اختیار دارند و این موضوع سبب می‌شود در مورد توانایی‌های خود در پیش‌بینی و هم در مورد دقت اطلاعاتی که در اختیار آنان قرار می‌گیرد، برآوردی بیش از اندازه داشته باشند. این اعتماد بیش از حد، گاهی در میان تحلیلگران نیز به شکل دیگری ظهور می‌کند.

وی ادامه داد: در بازار سرمایه با تحلیلگرانی مواجه شده‌ایم که به دلیل اطمینان بیش از حد به توانایی‌هایشان، در یک دوره طولانی سرمایه‌گذاری گیر می‌کنند، یا با تکیه بر تعدیل سود (غیرواقعی) اقدام به معرفی، خرید و نگهداری افراطی سهم می‌کنند.

وی ادامه داد: در این سوگیری که کانمن آن را اتکا و تعدیل می‌نامد، تحلیلگران در بسیاری از موقعیت‌ها تخمین‌های خود را با شروع از یک ارزش ابتدایی پیش می‌برند و فرض تعدیل را برای آن متغیر تا جایی ادامه می‌دهند که نتیجه حاصل از برآوردها با انتظارات درونی شان معادل گردد و با این اقدام خود و سایرین را در یک چالش حبس می‌کنند.

اصطلاح دست داغ در بورس

این کارشناس بازار سرمایه در این میان نوع متداول و مهم سوگیری‌های رفتاری از این دسته که به وفور شاهد آن هستیم را با نام دست داغ معرفی کرد.

به گفته وی؛ تورسکی نخستین بار این اصطلاح را برای افرادی استفاده کرد که موفقیت‌هایشان را به ویژگی‌های ذاتی خود و شکست‌ها را به عوامل بیرونی نسبت می‌دادند.

این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: اصطلاح دست داغ در مسابقات بسکتبال و بیسبال به کار می‌رفت و هرگاه بازیکنی در بسکتبال چند پرتاب موفقیت‌آمیز پیاپی داشت یا در بیسبال موفق به گرفتن توپ‌ها می‌شد، در میان تماشاچیان این طور شهرت می‌یافت که این بازیکن دستان داغی دارد و انتظار داشتند که او در پرتاب‌های بعدی نیز همچنان موفق باشد.

صبور ادامه داد: تورسکی ثابت کرد که چنین پدیده‌یی وجود ندارد و پرتاب‌های بازیکنان بسکتبال تا حدود زیادی تصادفی هستند، ولی خطای دست داغ برای سرمایه‌گذاران بورسی از آن روز تاکنون هنوز ادامه داشته است و هنوز تصادفی بودن آن برای بسیاری از فعالان قابل پذیرش نیست.

تمایل افراد غیرحرفه‌ای در بازار سهام

وی دراین میان سلسله تحقیقات «دی بونت» را مورد اشاره قرار دادکه به موجب این تحقیقات مشخص شده که تمایلی در میان افراد غیرحرفه‌یی بازار سهام وجود دارد که روندهای قیمتی را تشخیص دهند و انتظار تداوم آنها را داشته باشند، در حالی که روندهای مورد انتظار آنها عملا وجود ندارند.

وی اضافه کرد: البته برخی محققین معتقدند که این خطای روانشناسی مختص غیرحرفه‌ای‌ها نبوده و حتی سرمایه‌گذاران حرفه‌یی نیز با آن روبرو هستند و به همین علت بعضا تصمیمات بسیار خطرناکی اتخاذ می‌کنند.

صبور اضافه کرد: سرمایه‌‌گذاران مبتلا به این سوگیری رفتاری پس از یک دوره سرمایه‌گذاری موفق، موفقیت خود را ناشی از زیرکی و فراست دانسته و عوامل خارج از کنترل را کاملا نادیده می‌گیرند که این رفتار می‌تواند ریسک زیادی به همراه داشته باشد، چرا که سرمایه‌گذاران به رفتار خود، بیش از حد مطمئن می‌شوند.

احساس نیاز به یک نظریه جامع

این تحلیلگر بازار سرمایه با علم به تمام این سوگیری‌ها، از پرسش مبنی بر توصیه به خرید، نگهداری یا فروش یک سرمایه‌گذاری بر اساس نظریه‌های کلاسیک یا بر اساس همان خطاها و احساسات پیش گفته شده، به عنوان یک پرسش مهمی یاد کرد که ذهن سرمایه‌گذاران را درگیر کرده است.

به گفته صبور، احساس نیاز به یک نظریه جامع در این حوزه، در نهایت پژوهش‌ها را در سالیان اخیر به سمت حوزه جدیدی به نام مالی عصبی هدایت کرده است. بر این اساس پژوهش‌گران این حوزه، با استفاده از علم اعصاب شناختی به بررسی دلایل رفتارهای تصمیم‌گیرندگان، از طریق بررسی عملکرد مغز انسان در هنگام تصمیم‌گیری مالی می‌پردازند.

وی اظهارداشت: در واقع مالی رفتاری به چگونگی فعالیت و تعامل مردم در فرآیندهای تصمیم‌گیری مالی و تفسیر این عملیات براساس مفاهیم و نظریه‌های روانشناسی ایجاد شده می‌پردازد؛ در حالی که مالی عصبی به بررسی چرایی و چگونگی این رفتارها بر اساس مشاهدات انجام شده در مغز انسان و فعالیت‌های هورمونی پرداخته است. وی اضافه کرد: به بیان دیگر مالی عصبی به تلفیق علوم روان پزشکی و علوم اعصاب شناختی و مفاهیم مالی برای درک دلایل تصمیم‌گیری‌های مالی صورت گرفته پرداخته است. ضمن اینکه نورو فاینانس (NF) با استفاده از علوم اعصاب شناختی به درک چگونگی عملکرد مغز انسان، در هنگام تصمیم‌گیری می‌پردازد.

استفاده از ابزارهای نوین

این کارشناس بازار سرمایه یاد آور شد: در علوم مختلف با استفاده از ابزارهای نوین مورد استفاده در پزشکی، می‌توانیم تغییراتی را که در مغز انسان ایجاد می‌شود، به شکلی ملموس مشاهده کرد و این امر، درک عمیق‌تر و پردازش تصمیم‌گیری مالی را قادر می‌سازد. همچنین درک عملکرد مغز در زمانی که فرد با گزینه‌های تصمیم‌گیری روبرو می‌شود، به او کمک می‌کند احساسات و عواطف خود را در آن لحظه کنترل کند.

وی اظهارات نوتسون در مطالعه را مورد اشاره قرار داد که به موجب این مطالعات این محقق معتقد است که حتی محرک‌های خارجی ضمنی می‌توانند بر ریسک‌پذیری مالی اثر بگذارند و این رفتار به واسطه فعال شدن ناحیه خاصی از مغز است.

به گفته صبور؛ مطابق نظریه مالی سنتی افراد همیشه به دنبال گریز از ریسک نیستند و نورو فایناینس هم این موضوع را تایید می‌کند اما محرک‌های خارجی می‌توانند گرایش به ریسک‌پذیری را در معامله‌گران به شکلی ملموس افزایش دهند و همین عوامل خارجی می‌توانند زمینه ساز انواع سوگیری‌های رفتاری در زمان تصمیم‌گیری و سرمایه‌گذاری باشند.

با این تفاسیر و با علم به آنکه سوگیری‌های رفتاری جزئی جدانشدنی از بازار سرمایه به حساب می‌آیند، کنترل محیط و عوامل محرک خارجی می‌تواند تا حد زیادی سوگیری‌های ناشی از احساسات و تصمیمات افزایش‌دهنده ریسک را کنترل کند و تکیه بر معاملات و سرمایه‌گذاری‌های تصادفی را در فعالان بازار کاهش دهد.

فرضیه بازار کارا

در این مطلب سعی شده است که اهمیت فراوان و به سزای بازار کارا برای خواننده کنجکاو رمزگشایی گردد تا بداند تاکنون از چه فاکتور مهمی در زندگی اقتصادی خود غافل بوده است.

فرضیه بازار کارا:

پدر فرضیه بازار کارا را یوجین فرانسیس فاما، برنده نوبل اقتصاد سال ۲۰۱۳ م و اقتصاددان مکتب شیکاگو می دانند. فاما در پایان نامه دکتری خود متوجه شد که تغییرات قیمت سهام یک روند پیش بینی ناپذیر دارد و از یک الگوی مشخص تبعیت نمی کند.

بنابراین بر آن شد تا این مساله را بیشتر مورد پیگیری قرار دهد در نتیجه مقاله پر استناد “گام تصادفی در قیمت های بازار سهام” و مقاله “تعدیل قیمت های سهام با اطلاعات جدید” که برای نخستین بار واکنش قیمت سهام به دگرگونی های اقتصادی و غیر اقتصادی را نشان می داد، ارائه داد.

فروض مورد نیاز در بازار سهام:

در بازار سهام باید فروض زیر برقرار باشد تا به تعریف بازار کارا پرداخته شود:

1. قیمت سهام معیار مناسبی برای تعیین ارزش سهام است. چرا که سرمایه گذاران در تحلیل خود برای خرید و فروش سهام همه داده های مربوطه را در قیمت سهام لحاظ می کنند.
2. بازار باید بزرگ و قابلیت نقد شوندگی بالا داشته باشد.
3. اطلاعات بازار کامل، فراگیر و شفافیت بالا دارند.
4. هزینه معاملات کمتراز سود انتظاری آن است.
5. سرمایه گذاران باید در دوران ناکارایی بازار منابع مالی (نقدینگی) کافی داشته باشند.
6. انتظـارات سـرمايه گـذار بـر مبنـای اطلاعـات به صورت عقلایی شکل می گیرد. چرا که تصور غالب در تحلیل کلاسیک اقتصاد این است که افراد به شکل عقلایی رفتار می کنند.

مفهوم بازار کارا:

از نظر فاما “بازاری که خیلی زود با اطلاعات جدید هماهنگ شود، قیمت ها بر اساس این اطلاعات تعدیل شوند و همه سرمایه گذاران از اطلاعات مشابهی آگاهی داشته باشند” بازار کارا است. در نتیجه نوسان قیمت ها پیش بینی ناپذیر خواهد بود چرا که اطلاعات خاصی بر کسی پوشیده نیست یا رانت اطلاعاتی درکار نخواهد بود “اطلاعات بازار کارا آنی در دسترس خواهد بود در نتیجه یا با انتظارات همسو یا نوسان‌گیری یا رفتار عقلایی؟ غیر همسو است که در صورت غیر همسو بودن اطلاعات با انتطارات سرمایه گذاران، با افت و خیز موقتی قیمت ها مواجهیم.

اصطلاحا به این مفهوم (گام تصادفی بازار) گفته می شود” و رفتار عوامل بازار یک دست خواهد بود و تفاوتی در نحوه عملکرد رخ نخواهد داد چرا که رفتار افراد منطقی بر رفتار افراد احساسی غلبه خواهد کرد و آنها را از بازار خارج کرده و اقدام به خرید اوراق آنها می کنند.

در نتیجه تاثیر معاملات غیر منطقی بر قیمت بازار خنثی خواهد شد. پس آن چنان که از این منطق می توان برداشت کرد این است که دلیل بر هم خوردن نظم ساز و کار بازار به دلیل بی نظمی در تحلیل و تصمیم گیری اقتصادی سرمایه گذاران نخواهد بود.

نکته مهم:

بازار کارا حافظه قیمتی نخواهد داشت چرا که تغییر قیمت ها آنی و پیش بینی ناپذیر است و قیمت دیروز به هیچ وجه معیار مناسبی برای پیش بینی قیمت آینده نخواهد بود. بنابر قاعده در بازار کارا تنها راه دست یابی سرمایه گذاران به سود غیر عادی، خرید سهام با خطرپذیری بیشتر است.

مگر در یک شرایط و آن هم این است که طبق احتمالات ممکن است یک عده بر اثر نوسان غیر متنظره قیمت، سود هنگفت ببرند و یک عده به طور متوسط سود عادی خود را ببرند.

پیشگامان بی نهایت مطالعه مقاله مدیریت ریسک را به شما عزیزان پیشنهاد می کند.

دسته بندی بازار کارا

دسته بندی بازار کارا:

بنابراین کارا بودن یک بازار از جنبه دسترسی به اطلاعات رتبه بندی می شود:

• کارایی ضعیف: اطلاعات خصوصی (اطلاعات مربوط به گذشته)
• کارایی متوسط: همه اطلاعات عمومی
• کارایی بالا: همه اطلاعات، اعم از خصوصی و عمومی

اهميت كارا بودن بازار از آنجاست مشخص می شود که در صـورت كـارا بـودن بـازار سرمايه، هم قيمت اوراق بهادار به درستی و عادلانه تعيين می شود و نوسان‌گیری یا رفتار عقلایی؟ هم تخـصيص سـرمايه در جهت توسعه اقتصادی بهینه خواهد بود.

و اما نکته مغفول در این فرضیه این است که به صورت به صورت کامل و محض قابل پذیرش نیست چرا که این فرضیه به صورت صد در صدی بر منطق بازار سرمایه حاکم نبوده و دلایل نقض بسیاری با آن رو به رو هستند. از جمله آنها می توان موارد زیر را خاطر نشان کرد:

1. تا کنون فرضیه بازار کارا هیچ مدلی جهت دلایل بنیادی نوسان قیمت سهام را مطرح یا توجیه نکرده.
2. بر طبق “اثر ژانویه” یا اثر “پایان هفته“، تصادفی بودن تغییرات قیمت سهام زیر سوال می رود و مشخص می کنند که در بازار، قیمت سهام را می توان به وسیله الگو های مشخص و پیش ‌بینی بینی پذیر تعیین نمود.
3. برخی از اقتصاددانان و نظریه پردازان مالی در رد فرضیه یاد شده عنوان می کنند که قیمت سهام را رفتار سودجویانه سرمایه گذاران نوسان‌گیری یا رفتار عقلایی؟ تعیین می کند و نه از اطلاعات موجود در بازار.
4. همبستگی قيمت سهام با بالا رفتن حجم معاملات.
5. اشـتباهات مـشترک سـرمايه گـذاران غير منطقـی به دلیل یکسری از رفتار های دسته جمعی اسـت و نه رفتار عقلایی ناشی از اطلاع کامل.
6. نوسانات قيمت به وسيله ارزش تنزيل شده بازده های آتی و مدل بـازار كـارا، برخی از استثنا های موجود در بازار سهام را توضیح نمی دهند.

نتیجه:

در نهایت می توان بازار ها را بر اساس ترکیبی از حالات مختلف کارایی در نظر گرفت که لزوما تغییرات روزانه و اتفاقات به سرعت روی قیمت سهام تاثیرگذار نباشند و عوامل برون زا نیز البته با وقفه بر روی قیمت سهام تاثیر گذار باشند. بنابراین در کنار بررسی میزان کارایی بازار، می توان الگو های مختلفی جهت پیش بینی قیمت سهام به کار برد.

نگارش: سعید بشیری راد

به منظور کسب اطلاعات بیشتر، مطالعه مقاله بودجه ریزی را به شما عزیزان پیشنهاد می نماییم.

سهام بازنده چیست؟ چند نکته درباره اقتصاد رفتاری درباره حرارت و اشتباهات بازار بورس

مصطفی لطفی نویسنده میهمان

زمان مطالعه : 10 دقیقه

برای بوکمارک این نوشته وارد شوید

جلوی بازار بورس بمبئی (BSE) مجسمه‌ای برنزی از یک گاو نر بزرگ دیده می‌شود که مردم آن را بدیمن می‌دانند. اولین بار تاریخ جانمایی این مجسمه، که ادای دینی است به مجسمه مشهور گاو پول‌ساز خیابان وال‌استریت نیویورک و نمادی از بازار سرمایه آمریکا، با بحران مالی ۲۰۰۸ و رکود اقتصادی بازار سهام تلاقی پیدا کرد و طی یک هفته بعد از رونمایی آن، بازار رکود سختی را تجربه کرد. به خاطر شگون بد این مجسمه برای بازار سهام، تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران بورس به دنبال سقوط ارزش سهام درخواست حذف این مجسمه را دادند. حتی یک منجم پیشنهاد کرد که مجسمه در یک زمان خوش‌یمن‌تر دوباره نصب شود. کار به جایی رسید که گروهی ۲۰۰ تا ۳۰۰نفره از فعالان بورس هند، یک روز تمام در محل این مجسمه دست به اعتراض زدند و خواهان حذف آن شدند. خرافات درباره این مجسمه گاو چنان معروف شده است که حتی اگر شایعه‌ای از بازگشایی محل مجسمه شنیده شود، مردم شروع به فروختن سهام‌شان می‌کنند. همه این سروصداها در حالی به پا شد که مجسمه اصلی که به گاو پول‌ساز معروف است به ادعای آمریکایی‌ها سمبول خوش‌بینی اقتصادی و شکوفایی است و روزانه چند صد توریست به عنوان یکی از جاذبه‌های توریستی نیویورک از آن دیدن می‌کنند و با آن عکس می‌گیرند. وقتی کار به معاملات سهام و اوراق بهادار برسد، بین این دو گاو تفاوت زیادی نیست. بی هیچ شکی می‌توان گفت که نسبت دادن تغییرات بازار سهام، چه شکوفایی و چه رکود، به یک مجسمه از دامنه تعریف یک رفتار منطقی یا عقلایی خارج است. نکته‌ای مهم که نظریه‌پردازان اقتصاد کلاسیک آن را نادیده می‌گیرند. هنگام انجام تحلیل پایه‌ای یا فنی برای پیش‌بینی بازار باید به یاد داشته باشیم که تمامی این تحلیل‌ها بر یک فرض مهم و اساسی استوار هستند: فرض بازار منطقی، یعنی تبادل‌کنندگان سهام رفتار منطقی و.

شما وارد سایت نشده‌اید. برای خواندن ادامه مطلب و ۵ مطلب دیگر از ماهنامه پیوست به صورت رایگان باید عضو سایت شوید.

این مطلب در شماره ۸۰ پیوست منتشر شده است.

برای بوکمارک این نوشته وارد شوید

در گذشته نحوه ارتباط یک مدیر با کارمندان سازمان فقط به جدیت و تحکم در…

طراحی زیبای سامسونگ گلکسی واچ ۴، نرم‌افزار هوشمند، رابط کاربری جدید و حسگر سلامت دقیق،…

شاید فکر کنید آنچه برای استخدام در یک موقعیت شغلی مناسب اهمیت دارد دانش، مهارت…