کار های کلاسی دانشجویان اقتصاد
بر اساس نوع دارايي، م يتوان بازار اوراق بهادار را به دست ههاي زير تقسيم بندي آرد:
الف – بازار سهام: در این بازار، سهام شرک تها که نشانگر مالکيت دارنده آن در شرکت است،
ب – بازار اوراق بدهی: بازاری است که در آن ابزارهای با درآمد ثابت(اوراق قرضه) دادوستد می شوند.
ج- بازار ابزارهاي مشتق: بازاري است براي معاملات ابزارهايي مبتني بر داراي ي هاي مالي يا
فيزيكي آه از آن جمله مي توان به اختيار معامله و قرارداد آتي اشاره آرد.
طبقه بندي بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار
الف – بازار اوليه : شرکت ها، مؤسسات و بنگاه های اقتصادی برای تأمين منابع مالی مورد نياز خود به
مبالغ هنگفتی نياز دارند آه اغلب این منابع را در مقابل واگذاری اوراق بهادار خود، ب ه دست م ی آورند .
واگذاری اوراق بهادار و تأمين اعتبار برای اولين بار در بازار دست اول انجام می شو د. به عبارت دیگر در
بازار دست اول، اوراق بهادار برای نخستين بار منتشر می شوند. براین اساس فروشنده اوراق بهادار در
واقع همان ناشر اوراق بهادار است.
ب – بازار ثانویه: پس از عرضه اوراق بهادار در بازار اوليه و به منظور آ نکه این اوراق بتوانند مورد دادوستد
قرار گيرند، به بازار دیگری نياز است که به آن بازار ثانویه اوراق بهادار گفته می شود. در این بازار، اوراق
قابليت دادوستد پيدا م يآنند.
وجود بازار دست دوم، صرفاً به این دليل است که قابليت نقدشوندگي اوراق بهادار منتشر شده در بازار
دست اول را افزایش دهد، ضمن این که شرایطی فراهم می آورد که قرض دهندگان و قرض گيرندگان در
صورت لزوم به آسانی بتوانند تصميمات سرمایه گذاری خود را تغيير داده، به فروش اوراق بهادار خریداری
شده یا خرید اوراق بهادار دیگر اقدام نمایند.
دادوستد در بازار دست دوم به دفعات نامحدود انجام می شود و بنابراین با جابجا شدن مالکيت ابزارهای
مالی قابل دادوستد در آن بازار، قدرت نقدشوندگی زیادی ایجاد می شود . در این حالت، از نقد شدن
پيش از سررسيد بدهی واحدهای متقاضی سرمایه یا ناشران اوراق بهادار جلوگيری می شود و در
نتيجه ضربه های کمبود نقدینگی تأثير محدودتری بر واحدهای سرمای هگذار خواهد داشت.
طبقه بندي بر اساسید تعهدات مالیبر اساس سررس
بنا به تعریف، بازار پول بازاری برای دادوستد پول و دیگر دارایی های مالی جانشين نزدیک پول است که
سررسيد کمتر از یک سال دارند. همچنين می توان از بازار پول به عنوان بازار ابزارهای مالی کوتاه مدت با
ویژگی اندک بودن ریسک عدم پرداخت، نقدشوندگی و ارزش اسمی زیاد نام برد. تمرکز فعاليت این بازار
در استفاده از ابزارهایی است که به اشخاص و بنگا ههای تجاری این امکان را می دهند که به سرعت
نقدینگی خود را به ميزان مطلوب در آورند
ب - بازار سرمایه
برپایه طبقه بندی بازار مالی با نگرش به سررسيد دارایی ها، بازار سرمایه به بازار دادوستد ابزارهای
مالی با سررسيد بيشتر از یک سال و دارایی های بدون سررسيد اطلاق می شود . این بخش از بازار
مالی نقش مهمتری در گردآوری منابع پس اندازی و تأمين نيازهای سرمایه گذاری واحدهای توليدی دارد.
بازار سرمایه نسبت به بازار پول بسيار گسترد هتر است و از تنوع ابزاری بيشتری برخوردار است__
این وبلاگ مر بوط به کارهای کلاسی دانشجویان درس اقتصاد کلان و تجارت بین الملل دانشکده اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد است.
سهم 82 درصدی معاملات اوراق بدهی در بورس
بازار سرمایه در حالی دو هفته اول خردادماه را پشت سر گذاشته است که شاخص‌های عملکردی این بازار منفی بوده، اما معاملات اوراق بدهی سهم 80 درصد در بازار سرمایه داشته‌اند.
به گزارش اکو البرز از خبرگزاری فارس، یکی از موضوعاتی که در سال‌های گذشته به یک رقیب جدی برای بازار سهام تبدیل شده است، به مساله فروش اوراق بدهی دولت در بازار سرمایه و معاملات این اوراق در بازار ثانویه بین بانک‌ها و اشخاص مختلف بازمی‌گردد.
از ابتدای خردادماه تا کنون سهم معاملات اوراق بدهی از کل معاملات بورس نسبت به ماه گذشته رشد قابل توجهی داشته است. ارزش این معاملات در هفته ابتدای خردادماه به 84 درصد کل معاملات و در هفته دوم خردادماه به 81 درصد کل معاملات رسیده است.
* سهم اوراق از کل معاملا بورس در هفته اول خرداد
در هفته ابتدایی خردادماه، به طور میانگین ارزش معاملات اوراق درآمد ثابت در بازار سهام 38 هزار و 639 میلیارد تومان بود. در این هفته مانند همه هفته های گذشته در روز دوشنبه ارزش معاملات اوراق بدهی در بازار ثانویه 153 هزار میلیارد تومان رسید.
در روز اول خرداد ماه ارزش معاملات اوراق تنها سه درصد از معاملات بازار سهام را شامل شد. روز دوشنبه ارزش معاملات اوراق بدهی در بورس 153 هزار و 191 میلیارد تومان بود که 95 درصد معاملات بازار را تشکیل می‌داد.
روز سه شنبه ارزش معاملات اوراق 746 میلیارد تومان بود که 10 درصد از معاملات کل بازار را تشکیل داد و در آخرین روز کاری هفته ارزش معاملات اوراق به 444 میلیارد تومان رسید که 6 درصد از ارزش کل معاملات بازار را شامل شده است.
* کاهش سهم اوراق از معاملات بازار سرمایه
در دومین هفته کاری خرداد ماه 1401، به طور میانگین ارزش معاملات اوراق درآمد ثابت در بازار سهام 38 هزار و 566 میلیارد تومان بود.
در این هفته هم بیشترین رقم معاملات اوراق بدهی در بازار ثانویه به روز دوشنبه اختصاص داشت که نزدیک به 153 هزار میلیارد تومان بود و سهم 95 درصدی در کل معاملات بورس داشت.
ارزش معاملات اوراق بدهی در روز اول هفته 6 درصد از معاملات بازار سهام را شامل شده و روز یکشنبه سهم اوراق 18 درصد ارزش کل معاملات بود.
روز سه‌شنبه ارزش معاملات اوراق 21 هزار و 379 میلیارد تومان بود که 62 درصد از معاملات کل بازار را تشکیل می‌داد و در آخرین روز کاری هفته ارزش معاملات اوراق به 16 هزار و 144 میلیارد تومان رسید که 73 درصد از ارزش کل معاملات بازار را شامل شده است.
* افت ارزش معاملات سهام
در هفته گذشته شاهد افت ارزش معاملات خرد سهام بودیم. در این هفته که شاخص بورس در مجموع 22 هزار و 507 واحد نزول کرد. میانگین ارزش معاملات خرد بورس به 4 هزار و 643 میلیارد تومان کاهش یافت که نسبت به رقم 5 هزار و 757 میلیاردی هفته پیشین، کاهش 19 درصدی داشته است.
احمد عزیزی، کارشناس بازار معتقد است در صورتی که سهم 80 درصدی معاملات اوراق باعث کاهش سهم معاملات خرد و ارزش این معاملات نشود، می‌تواند به اقتصاد کشور کمک کند.
وی ادامه داد: اما در دو هفته ابتدایی خردادماه شاهد کاهش ارزش معاملات خرد در بازار سرمایه بوده ایم که این مساله در کنار افت شاخص های عملکردی بورس می‌تواند زنگ خطری برای بازار سرمایه باشد.
صکوک چیست؟
ابزارهای مالی اسلامی (صُکوک)، اوراق بهادار با ارزش مالی یکسان و قابل معامله در بازارهای مالی هستند که بر پایه یکی از قراردادهای مورد تأیید اسلام طراحی شده‌اند و دارندگان اوراق به صورت مشاع مالک یک یا مجموعهای از داراییها و منافع حاصل از آنها می‌باشند.
۱- صُکوک بیانگر مالکیت یک دارایی مشخص است در حالی که اوراق قرضه فقط حاکی از تعهد بدهی هستند. یعنی رابطه بین صادرکننده و خریدار اوراق قرضه رابطه وام‌دهنده و وام‌گیرنده است که نرخ بهره وام هم ثابت است و این همان رباست. ۲- دارایی موضوع انتشار اوراق صُکوک از نظر شرعی باید مجاز و صحیح باشد. در حالی‌که در اوراق قرضه دارایی‌هایی که از نظر اسلام پذیرفته نیست نیز می‌تواند پشتوانه اوراق قرار بگیرد. ۳- اعتبار اوراق قرضه به اعتبار صادرکننده یا ناشر آن وابسته است و با آن سنجیده می‌شود در حالی که اعتبار صُکوک به ناشر بستگی ندارد بلکه به ارزش دارایی پشتوانه ارزش معاملات ثانویه اوراق بدهی بستگی دارد. ۴- فروش صُکوک در بازار ثانویه، فروش مالکیت یک دارایی است اما فروش اوراق قرضه فروش بدهی است. ۵- در صُکوک امکان افزایش اصل دارایی و در نتیجه ارزش خود ورقه صُکوک وجود دارد در حالی‌که اصل بدهی در اوراق قرضه قابلیت افزایش ندارد.
صُکوک دارای مزیت‌های متعددی بوده و به عقیده برخی صاحب نظران، این نوع اوراق بهادار اسلامی پُل ارتباطی بین دو بازار پول و سرمایه به‌شمار می‌رود. برخی از عمده مزایای صکوک به شرح زیر می‌باشد: ۱- افزایش نقدینگی بانی (تأمین مالی کننده از طریق انتشار صُکوک) ۲- در صورت انتشار صُکوک به پشتوانه دارایی‌هایی که نقدینگی پایینی دارند و یا غیر نقد هستند، دارایی‌های مذکور از ترازنامه خارج شده و وجوه نقد جایگزین آن می‌شود. ۳- علیرغم اینکه قسمتی از داراییها از شرکت بانی جدا می‌شود اما با این حال باز هم بانی می‌تواند از داراییها استفاده کند. ۴- از آنجا که صُکوک با پشتوانه دارایی منتشر می‌شود لذا دارای ریسک کمتری است و هزینه تأمین مالی را نیز کاهش می‌دهد. ۵- کمک به توسعه بازار سرمایه با فراهم کردن امکان تبدیل داراییها به اوراق بهادار. ۶- چنان‌چه برای دادوستد این نوع اوراق بازار ثانویه فراهم شود آنگاه قابلیت نقدشوندگی این اوراق هم افزایش می‌یابد.
جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۹۹۴ میلادی مقررات ناظر بر انتشار اوراق مشارکت را تهیه کرد و شهرداری تهران به عنوان ناشر، اولین اوراق مشارکت را جهت تأمین مالی پروژه بزرگراه شهید نواب صفوی منتشر نمود. بدلیل عدم اطلاع محققان حوزه مطالعات مالی اسلامی از این ابداع، ایده استفاده از ابزارهای مالی اسلامی را به اوایل سال‌های ۱۹۹۷ میلادی یعنی ۳ سال پس از تصویب ضوابط اجرایی انتشار اوراق مشارکت ایران نسبت می‌دهند. بنابراین، ایران به عنوان اولین کشوری بود که اقدام به طراحی و انتشار چنین ابزارهایی نمود. البته توسعه ابزارهای مالی و طراحی انواع مختلف آن توسط سایر کشورهای اسلامی به ویژه کشورهای عربی و مالزی بوده است. شایان ذکر است از سال ۲۰۰۱ میلادی تا ژانویه ۲۰۱۳ میلادی حدود ۷/۴۷۲ میلیارد دلار صُکوک در جهان منتشر شده که حدود ۳۶/۳۹۴ میلیارد دلار آن صُکوک داخلی کشورها و حدود ۳۳/۷۸ میلیارد دلار آن صُکوک بین‌المللی بوده است. ارزش صکوک منتشره در ایران تا بهمن ماه ۱۳۹۲ بیش از ۱۵۰۰۰ میلیارد ریال بوده است.
اوراق بهاداری است که بر اساس قرارداد قرض بدون بهره منتشر می‌شود و به موجب آن قرارداد، ناشر اوراق به میزان ارزش اسمی آنها از دارندگان اوراق استقراض می‌کند و به همان مقدار به آنان بدهکار است و بایستی در سررسید معین یا عندالمطالبه به آنان بپردازد.
اوراق بهادار با نامی است که به قیمت اسمی مشخص برای مدت معین (زمان احداث پروژه) منتشر می‌شود و به واقفینی که قصد مشارکت در طرح‌های عام‌المنفعه را دارند واگذار می‌گردد.
اوراق بهاداری است که براساس عقد اجاره منتشر می شود و نشان دهنده مالکیت مشاع دارندگان آن، در دارایی مبنای انتشار اوراق است که اجاره داده می شود.
اوراق بهاداری هستند که دارندگان آنها به صورت مشاع مالک دارایی مالی (دینی) هستند که بر اساس قرارداد مرابحه حاصل شده است، این اوراق بازدهی ثابت داشته و قابل فروش در بازار ثانوی می‌باشند.
اسناد و گواهی‌های دارای ارزش یکسان هستند و برای تجمیع وجوه لازم جهت ساخت کالایی استفاده می‌شوند که تحت تملک دارنده صُکوک است.
سَلَف از اقسام بیع و عکس نسیه است. هنگامی‌که شخصی تولید یا ارایهی کالای معینی را مورد هدف قرار می‌دهد، با انتشار این نوع صُکوک قادر خواهد بود تا منابع مالی مورد نیاز خود را تأمین کند. در واقع سرمایه‌گذاران در این اوراق، کالای ارزش معاملات ثانویه اوراق بدهی مورد نظر را پیش خرید کرده‌اند.
سند مالی بهاداری است که بیانگر مالکیت دارنده آن بر مقدار معین خدمات یا منافع آینده از یک دارایی بادوام می‌باشد، که در ازای پرداخت مبلغ معینی به وی منتقل شده‌است.
اوراق مالکیت مشاع خدمتی‌است که براساس قرارداد جعاله تعهد انجام و تحویل آن شده است. بعد از پایان خدمت (موضوع جعاله)، صاحبان اوراق، مالک مشاع نتیجه خدمت خواهند بود. نتیجه خدمت ممکن است امتیاز مالی یا دارایی فیزیکی باشد.
سندی است گویای مالکیت دارنده آن، نسبت به بخشی از یک دارایی حقیقی که متعلق به دولت، شرکت‌های تعاونی یا خصوصی است و تا سررسید اوراق، هر نوع تغییر قیمت دارایی متوجه صاحب اوراق مشارکت است.
سندی‌است گویای مالکیت دارندگان آن بطوری‌که ناشر اوراق مضاربه با واگذاری اوراق، وجوه متقاضیان اوراق را جمع آوری کرده و به عنوان مضاربه در اختیار بانی قرار می‌دهد، بانی در فعالیت اقتصادی سودآور (بازرگانی) به کار می‌گیرد و در پایان هر معامله یا پایان هر دوره مالی سود حاصله را براساس نسبتهایی که روی اوراق نوشته شده، میان خود و صاحبان اوراق تقسیم می‌کند.
سند مالکیت مشاع دارندگان اوراق بر زمین یا زمینهای زراعیِ یا دیگر نهادههای تولیدی زراعی معین است که به قرارداد مزارعه برای کشت و زرع در اختیار عامل مزارعه گذاشته شده است.
سند مالکیت مشاع دارندگان اوراق بر باغ یا باغهایِ مثمر یا دیگر نهادههای تولیدی باغی معین است که به قرارداد مساقات برای باغداری در اختیار عامل قرارداد مساقات گذاشته شده است.
شخص حقوقی است که نهاد واسط برای تأمین مالی وی در قالب عقود اسلامی، اقدام به انتشار اوراق بهادار اسلامی می‌نماید.
نهاد مالی است که به موجب دستورالعمل فعالیت نهادهای واسط مصوب ۱۱/۵/۱۳۸۹ شورای عالی بورس و اوراق بهادار تأسیس شده است و به‌عنوان یکی از ارزش معاملات ثانویه اوراق بدهی ارکان انتشار اوراق بهادار اسلامی (صُکوک)، وظیفه تأسیس و راهبری نهادهای واسط را در بازار سرمایهٔ ایران عهده‌دار می‌باشد. در واقع این شرکت نقش امین را دارد که جهت حفظ منافع دارندگان اوراق بهادار اسلامی و حصول اطمینان از صحت عملیات ناشر، نسبت به مصرف وجوه، نحوهٔ نگهداری حساب‌ها و صورت‌های مالی و عملکرد اجرایی به صورت مستمر، رسیدگی و اظهار نظر می‌نماید. از دیگر وظایف این شرکت انجام کلیهٔ امور اداری، مالی، مدیریتی، حقوقی و قانونی نهاد واسط و همچنین نگهداری حساب‌ها و دفاتر مالی نهاد واسط و رد آن پس از اتمام مدت قرارداد است.
نهاد واسط در قالب حقوقی شرکت با مسئولیت محدود، توسط شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه تشکیل می‌گردد و به عنوان عامل انتشار انواع اوراق بهادار اسلامی یا همان صُکوک، تنها نهادی است که می‌تواند اوراق بهادار منتشر نماید. هر نهاد واسط در هر زمان نمی‌تواند برای تأمین مالی بیش از یک طرح، اوراق بهادار منتشر نماید.
شخص حقوقی است که پرداخت جریان درآمدی و حسب مورد بهای خرید دارایی مبنای اوراق بهادار اسلامی توسط بانی به نهاد واسط را تضمین می‌نماید.
شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه است که نسبت ارزش معاملات ثانویه اوراق بدهی به پرداختهای مرتبط با اوراق بهادار اسلامی در سررسیدهای معین به سرمایه گذاران اقدام می‌نماید.
بازارگردان، کارگزار معامله‌گر یا شرکت تأمین سرمایه‌ای است که با اخذ مجوز لازم با تعهد به افزایش نقدشوندگی و تنظیم عرضه و تقاضای اوراق و تحدید دامنهٔ نوسان قیمت آن، به داد و ستد آن اوراق می‌پردازد. بازارگردان نهادی است که در روان نمودن بازار ثانویه اوراق بهادار نقش دارد و زمانی که بازار اوراق بهادار با کسادی روبه‌رو گردد این نهاد با خرید و فروش اوراق به روانی بازار کمک می‌کند. بازارگردان موظف است تا در مواقعی که دارندهٔ اوراق ارزش معاملات ثانویه اوراق بدهی به نقدینگی نیاز دارد و خواهان فروش اوراق خویش در بازار ثانویه است اما به دلیل رکود بازار خریدار مناسبی برای اوراق نمی‌یابد اوراق را از دارنده، خریداری نماید. بازارگردان به تبادل اوراق اشتغال دارد. از یک سو اوراق را خریداری و از سوی دیگر به فروش آنها مبادرت می‌ورزد. از این رو به لحاظ حقوقی بازارگردان مانند هر خریدار دیگر اوراق عمل می‌نماید، و تفاوت این نهاد با خریدار عادی اوراق در این است که بازارگردان موظف به خرید اوراق در وضع کسادی بازار اوراق بهادار است.
فرایند خرید اوراق بهادار از ناشر و یا نمایندهٔ قانونی آن و تعهد پرداخت وجه کامل آن طبق قرارداد است.(بند ۲۸ ماده یک قانون بازار اوراق بهادار)
شخص (حقوقی) ثالثی است که متعهد به خرید اوراق بهاداری است که ظرف مهلت «پذیره‌نویسی» به فروش نرسد. بر اساس این تعریف می‌توان گفت نهاد متعهد پذیره‌نویسی شخصی جدا از خریداران اوراق است و در صورتی‌که اوراق مطابق پیش‌بینی‌های انجام شده به فروش نرسد، نهاد واسط موظف خواهد بود تا با انعقاد قرارداد با متعهد پذیره‌نویس مابقی اوراق را به او بفروشد و با استفاده از این روش منابع لازم جهت خرید دارایی مورد نظر را فراهم آورد.
رشد ارزش معالات اوراق به بیش از ۱۵۰۰ میلیارد تومان
ارزش معاملات خرد به حدود ۲ هزار میلیارد تومان رسیده و طبق آمارها تنها ۴۰۰ میلیارد تومان آن به بازار سهام مربوط می شود و بیش از ۸۰ درصد ارزش معاملات به فروش اوراق در بازار سرمایه بر می گردد.
بازار؛ گروه بورس: شاخص کل بازار سرمایه با افتی ۱۰ هزار واحدی به سمت محدوده حمایتی یک میلیون و ۴۵۰ هزار واحدی حرکت می کند، این مساله پس از آن اتفاق افتاد که ارزش معاملات خرد به حدود ۲ هزار میلیارد تومان رسیده و طبق آمارها تنها ۴۰۰ میلیارد تومان آن به بازار سهام مربوط می شود و بیش از ۸۰ درصد ارزش معاملات به فروش اوراق در بازار سرمایه بر می گردد.
معاملات اوراق بدهی در هفته‌ای که رکود در بورس موج می‌زند، رونق خاصی داشته و بیش از ۸۰ درصد از ارزش کل معاملات بورس را به خود اختصاص داده، ارزش معاملات اوراق درآمد ثابت در بازار سهام به طور میانگین ۳۰ هزار و ۹۲۴ میلیارد تومان بوده که نسبت به خرداد رشد داشته است.
بیشترین رقم معاملات اوراق بدهی در بازار ثانویه در ماه جاری بیش از ۱۲۵ هزار میلیارد تومان بوده است.
اوراق مالی اسلامی
استفاده از ابزار های مالی همچون اوراق قرضه، کارایی زیادی در کشور های اسلامی دارد که در ادامه به شرح اوراقی پرداخته می شود که در کشور های مسلمان مورد استفاده قرار می گیرند.
این موضوع باعث شده است که دولت ها و شرکت های اسلامی که در کشور های غیر اسلامی فعال می باشند، تامین مالی و مدیریت بدهی های خود را بر اساس راه های مقبول انجام دهند که مطابق با اصول اسلامی باشند.
اوراق مالی اسلامی (صکوک):
همان گونه که در ارزش معاملات ثانویه اوراق بدهی مقاله اوراق قرضه اشاره شد، اوراقی هستند که مبتنی بر قرض با بهره می باشند که از نظر اسلام، ربا و حرام است. در این شرایط کشور های اسلامی نمی توانند از این اوراق برای تامین مالی استفاده کنند.
بنابراین اوراق مشارکت منتشر شد که به وسیله آن شرکت اقدام به تامین مالی نماید و برای خرید دارایی و تامین نقدینگی دچار مشکل نشود اما اوراق مشارکت در این زمینه نتوانست کاربردی داشته باشد.
سپس متخصصان مالی ابزار های مالی جدیدی را طراحی کردند که با استفاده از آنها بتوانند به تامین مالی بپردازند که یکی از مهم ترین آنها صکوک می باشد.
مفهوم صکوک:
صکوک جمع کلمه “صک” و به معنای اسناد است که این لغت در فارسی مترادف چک در نظر گرفته می شود.
صکوک، به اوراق بهادار با ارزش مالی یکسان و قابل معامله در بازار های مالی گفته می شود که بر پایه یکی از قرارداد های مورد تایید متون اسلامی طراحی شده باشد. دارندگان این اوراق، به صورت مشاع مالک یک یا مجموعه ای از دارایی ها و منافع حاصل از آنها هستند.
در واقع صکوک یک ابزار نوین مالی می باشد که در کشور های اسلامی جایگزین اوراق قرضه می باشد و بر پایه دارایی با درآمد ثابت یا متغیر در بازار های ثانویه قابل معامله می باشند.
نکته: اوراق صکوک خودشان دارای ارزش می باشند و نمی توانند بر اساس فعالیت های سفته بازی باشند.
تفاوت صکوک با اوراق قرضه با درآمد ثابت:
در واقع می توان گفت که صکوک بیان گر مالکیت یک دارایی مشخص می باشد و اوراق قرضه فقط گواهی تعهد بدهی است. بنابراین بین صادر کننده اوراق قرضه و خریدار آنها رابطه ای به شکل وام دهنده و وام گیرنده برقرار است که در آن نرخ بهره وام، ثابت می باشد.
اعتبار اوراق قرضه وابسته به اعتبار صادر کننده یا ناشر آن می باشد در صورتی که اعتبار صکوک به ناشر وابسته نمی باشد و تنها به ارزش دارایی پشتوانه بستگی دارد.
نکته: فروش صکوک در بازار ثانویه، فروش مالکیت دارایی است اما فروش اوراق قرضه، یک نوع فروش بدهی محسوب می شود.
در صکوک امکان افزایش اصل دارایی و در نتیجه ارزش خود ورقه صکوک وجود دارد در حالی که اصل بدهی در اوراق قرضه قابلیت افزایش ندارد.
تشابه صکوک با اوراق قرضه:
- قابلیت نقد شوندگی در بازار ثانویه
- درجه بندی اعتباری توسط موسسات رتبه بندی و قابلیت افزایش اعتبار
- تنوع در طراحی و عرضه
مزایای استفاده از ابزارهای مالی اسلامی (صکوک):
- افزایش نقدینگی بانی از طریق انتشار صکوک
- خروج دارایی ها از ترازنامه و جایگزین شدن وجوه نقد
- قابل استفاده بودن دارایی ها با وجود جدا شدن آنها از دارایی های شرکت بانی و کاهش هزینه تامین مالی
- کمک به توسعه بازار سرمایه با فراهم کردن امکان تبدیل دارایی ها به اوراق بهادار
موسسه مشاوران مطالعه مقاله حسابداری تنخواه گردان را به شما عزیزان پیشنهاد می کند.
انواع اوراق بهادار مالی اسلامی
انواع اوراق بهادار مالی اسلامی (صکوک):
صکوک دارای انواعی می باشد که در زیر به آنها اشاره می شود.
اوراق قرض الحسنه:
اوراق قرضه اسلامی، بر اساس قرارداد قرض و بدون بهره منتشر می گردند که بر اساس آن، ناشر این نوع از اوراق به میزان ارزش اسمی آنها از دارندگان اوراق استقراض می کند و به همان مقدار بدهکار می شود و لازم است که در سررسید معین یا عند المطالبه به آنها بپردازد.
اوراق وقفی:
اوراق وقفی، به اوراق بهادار با نامی گفته می شوند که به قیمت اسمی مشخص و برای مدت معین و در زمان احداث پروژه منتشر می شوند و به افرادی که قصد مشارکت در طرح های عام المنفعه دارند، واگذار می گردند.
اوراق مرابحه:
بیع مرابحه که از گذشته تا کنون در بین مردم رایج بوده است، هدف آن این است که فروشنده قیمت تمام شده کالا را به اطلاع مشتری می رساند و پس از آن مبلغ یا درصدی را به عنوان سود، از شخص تقاضا می کند.
بنابراین می توان گفت که این اوراق، اوراقی هستند که دارندگان آنها به صورت مشاع، مالک دارایی مالی هستند و بر اساس قرارداد مرابحه حاصل می شود.
نکته: این اوراق بازدهی ثابتی دارند و قابل فروش در بازار ثانویه می باشند.
اوراق مرابحه انواعی دارد مانند:
- اوراق مرابحه تامین مالی
- اوراق مرابحه تامین نقدینگی
- اوراق مرابحه تشکیل سرمایه شرکت‌های تجاری
اوراق اجاره:
اوراق اجاره به اوراقی گفته می شود که از رایج ترین انواع اوراق بهادار اسلامی می باشند و سرمایه گذاران می توانند در مقاطع زمانی معین، سود حاصل از سرمایه گذاری خود را دریافت نمایند.
نکته: این اوراق مبتنی بر سود معین می باشند و ثابت هستند به همین علت این اوراق مهم ترین اوراق بهادار اسلامی ارزش معاملات ثانویه اوراق بدهی ارزش معاملات ثانویه اوراق بدهی است.
انواع اوراق اجاره:
- اوراق اجاره تامین دارایی
- اوراق اجاره تامین نقدینگی
- اوراق اجاره جهت تشکیل شرکت های لیزینگ
- اوراق اجاره رهنی
اوراق استصناع:
اوراق استصناع، به اسناد و گواهی های دارای ارزش یکسان گفته می شود که برای تجمیع وجوه لازم برای ساخت کالایی استفاده می شوند و تحت تملک دارنده صکوک می باشند.
اوراق سلف:
سلف از اقسام بیع محسوب می شود که بر عکس نسیه می باشد و زمانی که شخصی تولید یا ارائه یک کالای معین را مورد هدف قرار می دهد، با انتشار این نوع اوراق می تواند منابع مالی مورد نیاز خود را تامین نماید. در واقع می توان گفت که، سرمایه گذاران در این اوراق، کالای مورد نظر را از قبل خریداری می کنند.
اوراق منفعت:
اوراق منفعت، به اسناد مالی بهاداری گفته می شوند که بیان کننده مالکیت دارنده آن اوراق بر مقدار معینی از خدمات یا منافع در آینده از یک دارایی است که در ازای پرداخت مبلغ معینی به وی انتقال داده شده است.
اوراق جعاله:
اوراق جعاله، یک نوع اوراق مالکیت مشاع خدمتی می باشند که بر اساس قرارداد جعاله، انجام و تحویل آن تعهد شده است.
اوراق مشارکت:
اوراق مشارکت که زیر مجموعه ای از صکوک هستند، به سند هایی گفته می شوند که گویای مالکیت دارنده آن نسبت به بخشی از یک دارایی حقیقی هستند که متعلق دولت، شرکت های تعاونی یا خصوصی می باشند و تا زمان سررسید اوراق هر نوع تغییر قیمت دارایی متوجه صاحب اوراق مشارکت است.
اوراق مضاربه:
در اوراق مضاربه، ناشر می تواند با واگذاری اوراق، وجوه متقاضیان را جمع آوری نماید و سپس به عنوان مضاربه در اختیار بانی قرار دهد و بانی نیز پس از کسب سود در فعالیت اقتصادی مورد نظر خود، به تعهد خود عمل نماید و سود هر دوره را بین خود و صاحبان اوراق تقسیم کند.
اوراق مزارعه:
اوراق مزارعه نوعی از اوراق بهادار می باشند که بر اساس قرارداد مزارعه طراحی می شوند و ناشر آن با واگذاری این اوراق، وجوه متقاضیان را جمع آوری نموده و با آن اراضی قابل زراعت را خریداری می نماید.
سپس این اراضی را طی قرارداد مزارعه از طرف دارندگان اوراق به کشاورزان واگذار می کند تا روی این اراضی زراعت کنند و در پایان سال زراعی، محصول را با هم تقسیم کنند.
موسسه مشاوران مطالعه مقاله تعیین صلاحیت حسابداران را به شما عزیزان پیشنهاد می کند.
اوراق مساقات:
ناشر با واگذاری این نوع از اوراق بهادار، وجوه متقاضیان را جمع آوری می کند و با آن باغ های قابل بهره برداری را خریداری کرده و سپس با اخذ وکالت از طرف دارندگان اوراق مربوطه در طی یک قرارداد مساقات به باغبانان واگذار می کند تا به آنها رسیدگی شود و در پایان، محصول به دست آمده را با هم تقسیم نمایند.
نکته: در این نوع صکوک، دارنده اوراق نقش مالک، ناشر نقش وکیل و باغبان نقش عامل و اوراق مساقات سند مالکیت مشاع دارندگان است.
اوراق مشتقه:
اوراق مشتقه، به قرارداد های بین دو یا چند نفر گفته می شود که پرداخت های آن بر اساس موقعیت سنجی تعیین می شود و در واقع مشتقه ها ابزاری برای کاهش یا انتقال ریسک به شمار می آیند.
در مقاله اوراق مشتقه می توان با انواع آن و نحوه کار با آن آشنایی کامل یافت.
انواع اوراق صکوک با توجه به ثابت یا انتظاری بودن نرخ سود:
اوراق صکوک با توجه به ثابت یا انتظاری بودن نرخ سود آنها، دارای انواع زیر هستند.
اوراق مبتنی بر خرید و فروش دین:
این گروه از اوراق بهادار اسلامی از جهت بازدهی نزدیک ترین گروه به اوراق بهادار ربوی هستند. این اوراق در زمان مشخص سود معینی به دست می آورند. از جمله این اوراق می توان به اوراق استصناع و اوراق مرابحه اشاره کرد.
اوراق مبتنی بر خرید و فروش دارایی فیزیکی:
این گروه از اوراق بهادار بر خرید و فروش دارایی فیزیکی مبتنی است از شاخص ترین مصداق این گروه می توان به اوراق اجاره علی الخصوص اوراق اجاره به شرط تملیک اشاره کرد که به منظور تامین مالی یا نقدینگی منتشر می شود.
سود این اوراق به جهت متغیر بودن جریان درآمدی خالص آنها، متغیر است. اما می توان با مدیریت ریسک به بازدهی با ثباتی دست یافت.
اوراق مبتنی بر مشارکت در سود طرح اقتصادی:
این گروه از اوراق بهادار اسلامی بر اساس عقد های مشارکتی طراحی شده اند. از جمله این اوراق می توان به موارد زیر اشاره کرد:
در این گروه از اوراق صاحبان اوراق به صورت مشاع به عنوان صاحبان سرمایه در احداث پروژه یا انجام یک فعالیت اقتصادی مشارکت می کنند و در سود حاصل از آن سهیم می شوند و چنان چه پروژه با زیان مواجه شود، زیان آن به تناسب بین صاحبان سرمایه تقسیم می شوند.
موسسه مشاوران مطالعه مقاله سبد سهام یا پرتفوی را به شما عزیزان پیشنهاد می کند.
ارکان انتشار اوراق بهادار اسلامی
ارکان انتشار اوراق بهادار اسلامی (صکوک):
اوراق بهادار اسلامی، دارای ارکان زیر می باشد.
بانی:
بانی شخص حقوقی است که نهاد واسط برای تامین مالی او، در قالب عقود اسلامی اقدام به انتشار اوراق بهادار اسلامی می کند.
شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه:
این شرکت نهاد مالی است که بر اساس دستور العمل فعالیت نهاد های واسط مصوب ۱۳۸۹/۰۵/۱۱ شورای عالی بورس و اوراق بهادار، تاسیس شده است و وظیفه تاسیس و راهبری نهاد های واسط را در بازار سرمایه ایران را بر عهده دارد.
لازم به ذکر است که این نهاد نقش امین را عهده دار است و برای حفظ منافع دارندگان اوراق بهادار و حصول اطمینان از صحت عملیات ناشر، نسبت به مصرف وجوه، نحوه نگهداری حساب ها و صورت های مالی و عملکرد اجرایی به صورت مستمر، رسیدگی و اظهار نظر می نماید.
از دیگر وظایف این شرکت انجام کلیه امور اداری، مالی، مدیریتی، حقوقی و قانونی نهاد واسط و همچنین نگهداری حساب ها و دفاتر مالی نهاد واسط است.
فروشنده:
فروشنده می تواند بانی یا شخص حقوقی دیگری باشد که اقدام به فروش دارایی به نهاد واسط می نماید.
ضامن:
ضامن توسط بانی و با تایید سازمان بورس صرفا می تواند از بین موارد زیر انتخاب شود:
- بانک ها
- موسسات مالی و اعتباری تحت نظارت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
- بیمه های تحت نظارت بیمه مرکزی
- شرکت های تامین سرمایه
- نهاد های عمومی
- موسسات دولتی
عامل فروش:
شخصی حقوقی که نسبت به عرضه اوراق بهادار اسلامی از طرف ناشر برای فروش اقدام می کند که این شخص حقوقی از بین شرکت های کارگزاری عضو بورس اوراق بهادار تهران یا فرا بورس ایران توسط بانی انتخاب می شود.
عامل پرداخت:
شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه است که نسبت به پرداخت های مرتبط با اوراق بهادار اسلامی در سررسید های معین به سرمایه گذاران اقدام می کند.
انواع ریسک اوراق بهادار اسلامی (صکوک):
اوراق بهادار اسلامی (صکوک) با ریسک های زیر مواجه است.
- ریسک از بین رفتن دارایی ها
- ریسک کاهش قیمت دارایی
- ریسک نرخ سود
اگر این مطلب برای شما رضایت بخش بوده است، مطالعه مقاله نهاد های مالی را به شما پیشنهاد می کنیم.
دیدگاه شما