رابطه حجم معامله و حجم مبنا

افزایش حجم مبنا نقدشوندگی بورس را کاهش می‌دهد

باشگاه خبرنگاران جوان نوشت: کارشناس بازار سرمایه گفت:وظیفه سازمان بورس افزایش نقدشوندگی، شفافیت در انتشار اطلاعات و افزایش کارایی بازار است.

فردین آقا بزرگی کارشناس بازار سرمایه در گفت و گو با خبرنگار در پاسخ به این پرسش که حداقل ارزش مبنا در حجم مبنا برای تمامی نمادهای معاملاتی سهام بورس اوراق بهادار تهران، بازار اول و دوم فرابورس ایران به ۱۵ میلیارد ریال تغیر پیدا کرد این امر چه اثری بر وضعیت فعلی بازار سرمایه می‌گذارد؟ بیان کرد: تغییرات مکرر در نظام معاملاتی در شرایطی که متغیرهای اثر گذار بر وضعیت بورس از جمله نرخ بهره، دلار، تغییرات قابل توجهی داشته باشند، یا چشم انداز تحرکات خاصی چه در خصوص کاهش یا افزایش وجود داشته باشد، با وضع نظام و مقررات معاملاتی که در حال حاضر وجود دارد، به نتیجه خوبی نمی‌رسد.

وی افزود: همه عوامل گفته شده در گروی اظهار نظر ناظر بازار است و یک ضابطه مشخص وجود ندارد، برای مثال گره معاملاتی برای بعضی از نمادها و شرکت‌ها صورت می‌گیرد و این نمادها حجم مبنا برای آن‌ها اعمال نمی‌شود، ولی از طرفی این گره معاملاتی شامل بعضی از نمادها نمی‌شود، پس ضابطه ثابتی در این موارد وجود ندارد.

کارشناس بازار سرمایه اظهار کرد:، چون ضابطه ثابتی وجود ندارد، پس نمی‌توان به این مصوبه اتکا کرد و گفت، چون این چنین اصلاحاتی صورت گرفته است، پس روند شاخص و معاملات سهام ما بهبود پیدا می‌کند.

آقا بزرگی تصریح کرد: نکته قابل توجه این است که، سازمان بورس وظیفه اش افزایش نقدشوندگی، شفافیت در انتشار اطلاعات و افزایش کارایی بازار است و دخالت در امور هدایت شاخص، شامل شدن گره معاملاتی و حجم مبنا که باید بدون تغییر باقی بماند وظیفه سازمان بورس نیست و ثابت بودن بعضی از عوامل مثل حجم مبنا در تمامی بازارهای مالی صادق است.

وی افزود: نباید به اقتضای تغییرات اقتصادی هدایت شاخص، حجم مبنا را تغییر دهیم و نباید ضوابط معاملاتی را بالا پایین کنیم، به عنوان نمونه می‌توانیم دامنه نوسان را مثال بزنیم که بعد از کلی تغییر در ۳ ماه با به وجود آمدن مشکلات به دامنه نوسان متقارن مثبت و منفی ۵ برگشتیم، گره معملاتی و حجم مبنا هم کاملا در گروی ناظر معاملاتی است و یک چیز ثابتی نمی‌توان تعریف کرد، همان جور که در شش ماه گذشته هیچ اعداد ثابتی وجود نداشته است.

کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این پرسش که آیا افزایش حجم مبنا امری مفید برای وضعیت فعلی بازار سرمایه است؟ گفت: حجم مبنا را به هر اندازه که افزایش دهیم، باعث می‌شود میزان تغییرات قیمت کاهش پیدا کند، یعنی اثر گذاری تغییر قیمت کمتر می‌شود، برای مثال یک سهم وقتی قرار است با یک میلیون معامله ۵ درصد نوسان بخورد، با تغییر و افزایش حجم مبنا باید دو میلیون سهم معامله شود، تا ۵ درصد نوسان بخورد.

وی گفت: افزایش حجم مبنا در راستای کاهش نقدشوندگی صورت می‌گیرد، نه افزایش نقد شوندگی که وظیفه بورس است، نظام معاملاتی که موجب بازدارندگی از گردش معاملات شود، روش و ضابطه مناسبی برای بازار سرمایه فعلی کشورمان نیست.

تغییر جدید در بورس از فردا / تغییر محاسبه حجم مبنا چه تاثیری بر بورس دارد؟

از فردا نحوه محاسبه حجم مبنا در بازار سهام تغییر می‌کند، تغییری که احتمالا تاثیر آن در سهام فرابورس بیشتر از بورس خواهد بود.

به گزارش تجارت‌نیوز، در پی مصوبات جدید هیات مدیره سازمان بورس حجم مبنا از فردا (دوشنبه 12 اسفند) برای تمامی شرکت‌های حاضر در بورس و فرابورس به شیوه محاسبه جدید اعمال خواهد شد و مقدار آن معادل 0.04 درصد ( 4 ده هزارم) تعداد سهام هر شرکت خواهد بود.

بر اساس اطلاعیه جدید برای تمامی شرکت‌های پذیرش‌شده در بازارهای اول و دوم بورس و فرابورس حذاقل ارزش مبنای قابل اعمال 50 میلیارد ریال است و حداکثر ارزش مبنای قابل اعمال برای شرکت‌های با سرمایه کمتر از 20 هزار میلیارد ریال معادل 100 میلیارد ریال و برای شرکت‌های با سرمایه 20 هزار میلیارد و بالاتر معادل 120 میلیارد ریال محاسبه می‎‌شود.

برای بازارهای پایه نیز حداقل ارزش مبنا در تابلو زرد 20 میلیارد ریال، در تابلوی نارنجی 10 میلیارد ریال و در تابلوی قرمز معادل 5 میلیارد ریال در نظر گرفته شده است. ضمن اینکه حداکثر ارزش مبنای قابل اعمال بازارهای پایه نیز همانند بازارهای اول و دوم خواهد بود.

برای تمامی شرکت‌های حاضر در بورس اوراق بهادار نیز حجم مبنا در هر هفته بر اساس قیمت پایانی سهام در آخرین روز معاملاتی هفته گذشته محاسبه خواهد شد.

در همین رابطه، امروز معاون اجرایی فرابورس در نامه‌ای در خصوص شفاف‌سازی این تصمیم به رئیس اداره نظارت بر ناشران فرابورسی سازمان بورس و اوراق بهادار با تاکید بر تصمیم معامله‌گران به عنوان اصلی‌ترین محرک‌های درآمد کارمزد معاملات فرابورس ایران و نحوه بازخورد آنها به این تغییر اعلام کرد تعیین دقیق میزان تاثیرپذیری درآمدهای فرابورس از بابت تغییرات حجم مبنا فعلا مقدور نخواهد بود.

از آنجایی که تا پیش از این حجم مبنای سهام پذیرفته شده در فرابورس یک سهم بود، بسیاری از تحلیلگران معتقدند به دلیل ارزش بالای معاملات و ورود حجم نقدینگی شدید، تعیین حجم مبنا در فرابورس تغییر چندانی در روند معاملات به خصوص در روزهای مثبت بازار ایجاد نخواهد کرد. اما برخی نیز نسبت به تداوم صف‌های فروش و روند فرسایشی در روزهای اصلاح بازار هشدار دادند.

حجم مبنا عبارت است از آن تعداد از سهامی که باید در هر روز مورد دادوستد قرار گیرد تا تمام درصد تغییرات مجاز در آن روز در تعیین قیمت روز بعد لحاظ شود. وقتی تعداد سهام یک شرکت زیاد باشد، طبیعتا حجم مبنای بیشتری نیز خواهد داشت و به همین دلیل، در معاملات سهام شرکت‌های بزرگ که حجم مبنای بالایی دارند، گاهی اوقات نوسانات کمتری را نسبت به سهام شرکت‌های کوچک شاهد هستیم.

از این رو برخی دیگر از تحلیلگران معتقدند تعیین حجم مبنا برای فرابورس موجب خواهد شد نقدینگی از شرکت‌های کوچک این بازار به سمت شرکت‌های بزرگ‌تر و سودآورتر نقل مکان کند و از همین رو ممکن است موجب ایجاد رفتار هیجانی در روزهای نخست این تغییرات باشیم.

چیستی حجم مبنا

اگر شما جز افرادی هستید که به تازگی وارد بازار بورس شده اید، حتما به این سوال برخورده اید که چطور در یک بازه زمانی سهمی که با بالاترین قیمت در حال معامله است، قیمت پایانی آن و درصد سود آن دربالاترین قیمت نیستند! بررسی حجم مبنا و چگونگی عمل آن ما را در فهم این مطلب یاری می کند. در این مقاله با ماهیت حجم مبنا آشنا می شویم.

مزیت اصلی حجم مبنا

مهمترین مزیت حجم مبنا این است که میزان نوسان یک سهم را کاهش داده و به تبع آن تاثیر بازی گردانان سهم را کاهش داده و از نوسانات شدید سهم و کاهش یا افزایش بی دلیل سهم جلوگیری می کند ، بطوری که اگر این ابزار وجود نداشت امکان نوسانات مثبت و منفی سهم با چند معامله و خرید و فروش چند نفر به بالاترین یا کمترین میزان خود میرسید و امکان سود یا ضرر های نا متعارف بوجود می آمد.

تاثیر حجم مبنا بر قیمت پایانی

حجم مبنا بصورت مستقیم با قیمت پایانی در ارتباط هست، بطوری که اگر سهمی دارای حجم مبنای ۵ میلیون باشد، برای اینکه قیمت پایانی این سهم (که تعیین کننده میزان سود یا ضرر در پایان بازار است) در بالاترین قیمت خود تعیین شود باید ۵ میلیون برگ سهم در بالاترین قیمت معامله شود تا قیمت پایانی در حالت ماکزیمم روز یا +۵ درصد قرار بگیرد ،و به همین ترتیب برای حالت نزولی نیز روال به همین شکل می باشد.
در این بین اگر ۵۰۰ هزاربرگ سهم که معادل ۱۰ درصد حجم مبنا هست مورد معامله قرار بگیرد ، میزان رشد سهم و یا قیمت پایانی برابر ۰.۱ قیمتی است که سهم در آن معامله می شود.

حجم مبنای یک به چه معناست؟

حجم مبنای یک نیز مربوط به حق تقدم است و معنای آن، این است که دقیقا به میزان هر تغییری در قیمت آخرین معامله، تغییر در قیمت پایانی خواهیم داشت.

رابطه حجم معامله و قیمت

وقتی حجم تقاضای یک بازار کاهش یابد، قیمت تقلیل می‌یابد. این پایه‌ای‌ترین واقعیت بازار است که همگان به آن معترفند. از آن سو اگر عرضه یک کالا نیز به هر دلیل کاهش یابد، قیمت در بازار بالا می‌رود. اگر سیاستی بتواند موجب کاهش تقاضا شود، بی‌تردید قیمت در آن بازار افت می‌کند. اما اگر این سیاست همزمان، هم از حجم تقاضا کم کند و هم از حجم عرضه، دیگر نمی‌‌توان مطمئن بود قیمت در بازار چه تغییری می‌کند.

اگر اثر سیاست بر هر دو طرف بازار یکسان باشد، قیمت می‌تواند هیچ تغییری نداشته باشد. به‌عبارت دیگر آن سیاست با کاهش تقاضا و عرضه، از حجم معاملات رابطه حجم معامله و حجم مبنا می‌کاهد؛ اما قیمت همچنان بدون تغییر خواهد بود. حتی اگر اثر آن سیاست بر کاهش عرضه بیشتر باشد، حجم معاملات کاهش می‌یابد؛ اما نرخ بازار افزایش خواهد یافت.

نکته کلیدی این است که وقتی سیاستی حجم معاملات یک بازار را نشانه می‌رود، این ابدا به معنای کاهش قیمت در آن بازار نیست؛ زیرا رابطه مشخصی میان نرخ بازار و حجم معامله وجود ندارد. اما از سوی دیگر می‌توان بر مبنای یک قانون سرانگشتی عنوان کرد هر چه حجم معاملات کمتر باشد، نوسانات قیمتی بازار بیشتر خواهد بود. در شرایطی که میزان معاملات کم است، تنها لازم است یک معامله شود و همین یک معامله قیمت را بالا و پایین کند. از این رو یک بازار پر حجم و عمیق، نوسانات کمتری را نسبت به یک بازار کم‌عمق تجربه می‌کند. بنابراین اگر سیاست‌گذاری به‌دنبال نوسانات کم و ثبات بیشتر در بازاری باشد، بدون تردید نباید از سیاست‌هایی استقبال کند که در نهایت منجر به کاهش حجم مبادلات می‌شود.

بنابراین سیاستی در بازار که منتهی به افت حجم معامله و اثرگذاری بر دو طرف عرضه و تقاضا شود، لزوما منجر به کاهش قیمت بازار نمی‌شود و در عین حال با کم‌عمق کردن بازار می‌تواند نوسانات بازار را بیشتر کند؛ اما ممکن است سوال شود، مگر وقتی تقاضای سفته‌بازی را محدود می‌کنیم، این به معنای کاهش قیمت در بازار نیست؟ شاید به‌صورت بسیار مقطعی این اتفاق بیفتد، اما در نهایت این‌گونه نیست. تقاضای امروز سفته‌باز، فردا مبدل به عرضه می‌شود. از این رو سیاستی که گمان بر این است که تنها طرف تقاضا را نشانه رفته خیلی زود روی عرضه نیز خود را نشان می‌دهد و در نهایت اثری بر قیمت نخواهد داشت. به‌عبارت دیگر در ذهنی که بازار را ایستا در نظر می‌گیرد، شاید محدودسازی حجم معامله از کانال سفته بازی بر قیمت موثر باشد، اما برای بازاری که واقعا پویاست، این سیاست برای کاهش نرخ جواب نخواهد داد.

بازارها و اقتصاد ایران خود دچار محدودیت ناشی از تحریم‌های ظالمانه است. از این رو اگر گمان بردیم با محدودسازی بیشتر به اهداف خود می‌رسیم، ابتدا باید در آن سیاست تفکر و غور فراوان کنیم و همه جوانب آن را بسنجیم تا خود کنش ما هزینه بیشتری را در این مقطع حساس بر اقتصاد تحمیل نکند.

حجم مبنا چیست؟ ابزاری برای محاسبه واقعی‌تر قیمت پایانی

حجم مبنا برای جلوگیری از نوسانات نامتعارف قیمتی و اطمینان دادن به سرمایه‌گذاران و معامله‌گران در بازار بورس پدید آمده است. این مفهوم مانند اهرمی است که از رشد و افت غیرمعمول قیمت‌ها جلوگیری می‌کند. در حقیقت حجم مبنا به واقعی بودن نوسانات قیمت کمک می‌کند. اما حجم مبنا چیست و سازوکار آن چگونه است؟

قوانینی که در بازارهای مالی در سراسر جهان وجود دارد، به گونه‌ای تدوین شده‌اند که علاوه بر تعیین چارچوب قیمتی مشخص و مناسب،‌ هیچ فرصتی در اختیار افراد سودجو و منفعت‌‌طلب قرار نگیرد. پس طبیعی است که برای جلوگیری از نفوذ و مداخله‌ این افراد، راه‌حل‌هایی به کار گرفته شود. به این صورت، معاملات روند طبیعی خود را خواهند داشت و بازار سهام شاهد نوسان‌های نامتعارف نخواهد بود. این امر از ضرر و زیان سرمایه‌گذاران جلوگیری می‌کند.

حجم مبنا چیست؟

در سال ۱۳۸۲ و زمانی که دکتر حسین عبده تبریزی دبیرکل بورس اوراق بهادار تهران بود، برای نخستین بار مفهومی به نام حجم مبنا در بورس ایران مطرح شد. اکنون از حجم مبنا برای محاسبه قیمت پایانی هر یک از سهم‌های موجود استفاده می‌شود. در تمام بازارهای سرمایه دنیا نظیر بورس نیویورک، توکیو، فرانکفورت و دیگر بازارها، نظارت‌هایی صورت می‌گیرد تا از رعایت چارچوب‌های موجود و عدم تخطی از قوانین، اطمینان حاصل شود. سازمان بورس و اوراق بهادار ایران نیز همین رویه را در پیش گرفته است و بر بورس و فرابورس نظارت کامل دارد تا از هرگونه تخلف و عدول از چارچوب‌ها جلوگیری کند.

هیچ‌یک از سرمایه‌گذاران و معامله‌گران دخالتی در تعیین میزان حجم مبنا ندارند و این امر بر عهده سامانه معاملات است. میزان این عدد برای هر سهم در تابلوی مربوط به آن در سایت tsetmc.com قابل مشاهده است. برای این ‌که بهتر با این مفهوم آشنا شویم، بهتر است ابتدا به سراغ تعریف قیمت پایانی برویم و با بررسی یک مثال، به زبان ساده توضیح دهیم که تاثیر حجم مبنا بر قیمت پایانی سهام در بورس چیست.

مفهوم قیمت پایانی

قیمت پایانی از طریق محاسبه میانگین وزنی معاملات در هر روز به دست می‌آید. یعنی با توجه به این که بیشترین حجم معاملات در هر روز در چه قیمتی صورت گرفته است، قیمت پایانی را محاسبه می‌کنند. تا قبل از تاریخ ۱۲ اسفند ۱۳۹۸، وجود حجم مبنا یکی از تفاوت‌های میان نمادهای بورسی و فرابورسی بود. در نمادهای فرابورسی حجم مبنا برابر یک بود ولی در نمادهای بورسی مقدار آن به شیوه‌ای که در ادامه خواهیم گفت برای هر نماد محاسبه می‌شد.

پس از این تاریخ بود که حجم مبنا برای نمادهای فرابورسی نیز محاسبه شد و مقدار آن دیگر برابر یک نبود. حجم مبنا بر اساس قوانین داخلی و طبق یک دستورالعمل مشخص محاسبه می‌شود و هر از گاهی با توجه به قوانین جدید، دستخوش تغییر می‌شود. به طور خلاصه، برای به دست آوردن قیمت پایانی در هر روز، باید میانگین وزنی معاملات را با توجه به حجم مبنای تعریف شده برای هر سهم محاسبه کنیم.

تعریف دقیق حجم مبنا

حجم مبنا عددی است که تعداد سهم معامله شده باید بیشتر یا مساوی آن باشد تا تغییرات مجاز قیمتی برای هر سهم به صورت کامل برای تعیین دامنه قیمت روز بعد اعمال شود. دلیل تعیین این عدد و محدود کردن آن این است که سرمایه‌گذاران اطمینان حاصل کنند که نوسانات با میزان معاملات ارتباط مستقیمی دارد و این دو بر هم تاثیر مناسبی می‌گذارند. در صورتی که این حجم وجود نداشته باشد، احتمالا شاهد قیمت‌های غیرواقعی خواهیم بود.

شورای عالی بورس و اوراق بهادار در جلسه‌ای در تاریخ هفتم اسفند ماه ۱۳۹۸ تصویب کرد که میزان حجم مبنا برای تمامی نمادهای موجود در بازارهای اول، دوم و پایه فرابورس ایران برابر ۴ در هر ده هزار سهم است. بر اساس اعلام سازمان فرابورس، حداقل ارزش مبنا در بازارهای اول و دوم برابر ۵۰ میلیارد ریال و در تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز بازار پایه به ترتیب ۲۰، ۱۰ و ۵ میلیارد ریال تعیین شده است. بر همین اساس حداکثر ارزش مبنا برای شرکت‌هایی که سرمایه‌ای برابر با ۲۰ هزار رابطه حجم معامله و حجم مبنا میلیارد ریال و یا بیشتر دارند، برابر ۱۲۰ میلیارد ریال در نظر گرفته شده است. برای شرکت‌هایی که دارای سرمایه‌ای کمتر از این میزان هستند، حجم مبنا برابر ۱۰ میلیارد ریال تعیین شده است.

طبقه‌بندی حداقل ارزش پایه	ارزش معادل
حداقل ارزش مبنای بازار اول و دوم فرابورس	۵۰ میلیارد ریال
حداقل ارزش مبنای تابلو زرد	۲۰ میلیارد ریال
حداقل ارزش مبنای تابلو نارنجی	۱۰میلیارد ریال
حداقل ارزش مبنای تابلو قرمز	۵ میلیارد ریال

طبقه‌بندی حداکثر ارزش پایه	ارزش معادل
حداکثر ارزش مبنای شرکت با سرمایه‌ی ۲۰ هزار میلیارد ریال و بالاتر	۱۲۰ میلیارد ریال
حداکثر ارزش مبنای شرکت با سرمایه‌ی کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال	۱۰۰ میلیارد ریال

اما مبنای تعیین حجم مبنا برای هر سهم چیست؟ برای تعیین این عدد در هر سهم به قیمت پایانی آن در آخرین روز معاملاتی هر هفته مراجعه می‌کنند و عدد به دست آمده، در اولین روز معاملاتی هفته بعد اعمال خواهد شد. همچنین اگر هر شرکت اقداماتی در راستای تغییر سرمایه انجام داده باشد، با توجه به جداول بالا و اعداد مشخص شده، تغییرات حجم مبنا اعمال خواهد شد. بر طبق این توضیحات مشخص می‌شود که این عدد قابل تغییر است و میزان ثابتی ندارد و با توجه به قیمت سهم تغییر می‌کند. یعنی اگر قیمت سهم افزایش پیدا کند، این عدد کم می‌شود و در صورت کاهش قیمت سهم، این عدد افزایش خواهد یافت.

همچنین طبق مصوبات جدید حجم مبنا، از تاریخ ۱۲ اسفند ماه ۹۸، تغییراتی در بازار اعمال شد و حداقل ارزش حجم مبنا (میزان این حجم ضرب‌در قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی هر هفته) برابر ۵۰ میلیارد ریال تعیین شد. بر همین اساس، این عدد برای شرکت‌هایی که ۲۰ هزار میلیارد ریال یا بیشتر سرمایه دارند، معادل ۱۲۰ میلیارد ریال و در صورت داشتن سرمایه‌ای کمتر از این میزان، برابر ۱۰۰ میلیارد ریال خواهد بود. پیش از تصویب این ارقام، حداقل ارزش ۵۰۰ میلیون ریال و حداکثر آن ۱۰ میلیارد ریال بود.

قانون جدید حجم مبنا در بورس و تاثیرات آن

تطابق میان نقدینگی تزریق شده به بازار و روند رشد سهام از جمله مواردی است که در تغییر قانون حجم مبنا بر آن تاکید شده است. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که این امر منجر به کاهش سرعت رشد بازار در نمادهای فرابورسی می‌شود. اما اثر چشم‌گیر این اتفاق در شرکت‌های کوچک قابل ملاحظه خواهد بود؛ شرکت‌هایی که پیش از این به دلیل عدم وجود حجم مبنا با دستکاری قیمت‌ها مواجه می‌شدند و با ورود حجم کمی از نقدینگی رشد می‌کردند.

هرچند حجم معاملات در اکثر این نمادها، روزانه بیش از دو برابر میزانی است که در فرمول حجم مبنا تعیین شده است و با توجه به قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی هر هفته، بالا رفتن قیمت موجب کم شدن حجم مبنا خواهد شد. این مسئله موجب می‌شود که سهام شرکت‌ها قیمت‌های بالاتری را به خود ببینند.

تاثیر حجم مبنا بر قیمت پایانی چیست؟

انتظار می‌رود که قوانینی از قبیل اعمال حجم مبنا از نزولی شدن بازار و قفل شدن صفوف فروش جلوگیری کنند. همچنین در صف فروش نیز حجم متناسبی جابه‌جا شود و ورود سهام‌داران جدید از افت شدید قیمت بکاهد و در صورت عدم معامله‌ قیمت پایانی، روند نزولی متوقف خواهد شد و این امر در روزهایی که بازار قرمز است، نکته مثبتی به حساب می‌آید. به طور کلی اگر حجم بالای ورود نقدینگی را در نظر بگیریم، می‌توان خوش‌بین بود که این چارچوب‌های جدید، روز به روز حرفه‌ای‌تر و کارآمدتر شوند. از مزایای این امر، جلوگیری از قیمت‌سازی‌های غیرواقعی و دستکاری در بازار خواهد بود.

به صورت خلاصه، اگر حجم معاملات با حجم مبنا برابر باشد، قیمت پایانی معاملات در یک روز، با میانگین وزنی معاملات در آن روز برابر خواهد بود. اما اگر حجم معاملات انجام شده در یک روز تنها درصدی از این حجم باشد و به اصطلاح حجم مبنا پر نشود، آن‌گاه باید با انجام برخی محاسبات، قیمت پایانی را به دست آوریم. این‌طور در نظر بگیرید که حجم مبنا مانند ظرفی است که اگر کمتر از گنجایشش پر شود، به همین میزان اثرگذاری‌اش بر قیمت پایانی کمتر خواهد بود.

نحوه محاسبه قیمت پایانی طبق حجم مبنا

برای اینکه این موضوع بهتر در ذهن شما جا بیفتد، در این‌جا مثالی ارائه می‌کنیم. فرض کنید که قیمت پایانی سهام یک شرکت در روز گذشته ۱۰۰۰ ریال و میانگین وزنی معاملات امروز ۱۲۰۰ ریال بوده است. یعنی قیمت پایانی روز گذشته و میانگین وزنی معاملات امروز ۲۰۰ ریال اختلاف دارند. حال اگر حجم مبنا برابر ۱ باشد، این ۲۰۰ ریال به قیمت پایانی روز گذشته اضافه خواهد شد و قیمت صفر تابلو برای روز بعد برابر ۲۰۰+۱۰۰۰ ریال خواهد بود که معادل همان میانگین وزنی امروز است. اما اگر حجم مبنا داشته باشیم چه اتفاقی می‌افتد؟ در این شرایط دو حالت رخ می‌دهد:

۱- میانگین وزنی از این حجم بیشتر خواهد بود.

۲- میانگین وزنی از این حجم کمتر خواهد بود.

اگر میانگین وزنی از این حجم بیشتر یا مساوی آن باشد، مشابه حالتی است که حجم مبنا برابر ۱ خواهد بود اما اگر کمتر از این میزان باشد، باید به درصد آن توجه کرد.

به عنوان مثال، فرض کنید حجم مبنای یک نماد برابر ۲ میلیون باشد. حال تصور کنید میزان معاملات این نماد در امروز برابر ۱ میلیون است. در این صورت قیمت پایانی با توجه به درصدی از حجم مبنا که پر شده است محاسبه می‌شود. طبق فرمول زیر می‌توانید قیمت پایانی امروز را محاسبه کنید:

قیمت پایانی روز گذشته: ۱۰۰۰ ریال

میانگین وزنی معاملات امروز: ۱۲۰۰ ریال

حجم مبنا: ۲ میلیون سهم

حجم معاملات امروز: ۱ میلیون سهم

طبق این فرمول، قیمت پایانی در مثال بالا برابر است با ۱۱۰۰.

بنابراین بازه قیمتی مجاز برای معاملات روز بعد برابر است با مثبت و منفی ۵ درصد قیمت پایانی امروز؛ یعنی قیمت مجاز در بازه ۱۰۴۵ تا ۱۱۵۵ خواهد بود.

جمع‌بندی

حجم مبنا برای جلوگیری از نوسانات نامتعارف قیمتی و اطمینان دادن به سرمایه‌گذاران و معامله‌گران در بازار بورس پدید آمده است. این مفهوم مانند اهرمی رابطه حجم معامله و حجم مبنا است که از رشد و افت غیرمعمول قیمت‌ها جلوگیری می‌کند. در حقیقت حجم مبنا به واقعی بودن نوسانات قیمت کمک می‌کند. هیچ‌یک از سرمایه‌گذاران و معامله‌گران دخالتی در تعیین میزان حجم مبنا ندارند و این امر بر عهده سامانه معاملات است. میزان این عدد برای هر سهم در تابلوی مربوط به آن در سایت tsetmc.com قابل مشاهده است.

حجم مبنا بر اساس قوانین داخلی و طبق یک دستورالعمل مشخص محاسبه می‌شود و هر از گاهی با توجه به قوانین جدید، دستخوش تغییر می‌شود. اگر حجم معاملات با حجم مبنا برابر باشد، قیمت پایانی معاملات در یک روز، با میانگین وزنی معاملات در آن روز برابر خواهد بود. اما اگر حجم معاملات انجام شده در یک روز تنها درصدی از این حجم باشد و به اصطلاح حجم مبنا پر نشود، آن‌گاه درصدی از نوسانات قیمت در قیمت پایانی لحاظ خواهد شد.