طراحی صکوک مشارکت جهت انتقال ریسک شرکت های بیمه به بازار سرمایه مقاله
تبدیل ریسک بیمه به اوراق بهادار به عنوان یکی از روش های انتقال ریسک همواره مورد توجه صنعت بیمه است.به جای اینکه بیمه گر ریسک مورد تعهد خود را به یک بیمه گر اتکایی در داخل صنعت بیمه انتقال دهد،این ریسک را در بازار سرمایه مورد مبادله قرار می دهد؛البته چنان که این ریسک به بیمه گر اتکایی منتقل شود،بیمه گر اتکایی نیز در صورت تمایل می تواند به انتشار اوراق بهادار بیمه ای کند.اوراق بهادار بیمه ای متعارف به علت ماهیت ربوی،در کشورهای اسلامی کاربرد ندارند.براین اساس باید به دنبال یافتن جایگزینی برای این اوراق بود.مقاله روش های مشارکت در بازار سرمایه پیش رو به روش توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه ای به دنبال اثبات این فرضیه است که با استفاده از قابلیت های صکوک می توان نوع جدیدی از اوراق بهادار بیمه ای معرفی کرد که ضمن سازگاری با اصول بازار سرمایه اسلامی،کارکردی مشابه با اوراق متعارف جهت انتقال ریسک شرکت های بیمه به بازار داشته باشد.نتیجه های حاصله بیانگر این است که با استفاده از عقد شرکت و از راه مشارکت خریداران اوراق در ارائه پوشش بیمه ای به بیمه گذاران و از طرفی شراکت در سود و زیان ناشی از پوشش بیمه ای ارائه شده،می توان اوراقی به نام صکوک مشارکت بیمه ای طراحی کرد که دارندگان اوراق به صورت مشترک بیمه اتکایی را عهده دار شوند.
اوراق تامین مالی چیست؟
واحدهای اقتصادی گاهی اوقات برای انجام فعالیت‌های مورد نظر خود به منابع مالی جدید نیاز پیدا می‌کنند و می‌توانند این کار را از طریق بازار سرمایه و انتشار اوراق انجام دهند. در ادامه به سراغ این موضوع می‌رویم و به شما می‌گوییم که اوراق تامین مالی چیست و روش های مشارکت در بازار سرمایه بنگاه‌های اقتصادی چگونه از طریق این اوراق، منابع مالی مورد نیاز خود را تامین می‌کنند. همراه ما باشید.
اوراق تامین مالی چیست؟
تامین مالی به فرآیندی گفته می‌شود که یک شرکت از طریق آن منابع مالی مورد نیاز خود را افزایش می‌دهد. تامین منابع مالی هم از طریق منابع خارج از واحد اقتصادی انجام می‌شود و هم می‌توان آن را از طریق منابع داخلی یک بنگاه اقتصادی انجام داد.
در گذشته، شرکت‌ها بیشتر فرایند تامین مالی را از طریق بانک‌ها و با گرفتن وام انجام می‌دادند اما امروزه تامین مالی به روش‌های مختلفی انجام می‌شود که یکی از مهمترین آنها تامین مالی از طریق بازار سرمایه و انتشار اوراق مختلف است.
تامین منابع مالی از طریق بازار سرمایه هم به شرکت‌ها برای تامین منابع مالی مورد نیازشان کمک می‌کند و هم بازار سرمایه به یکی از اهداف مهم خود که تامین منابع مالی مورد نیاز فعالان اقتصادی است تا حد زیادی دست پیدا می‌کند.
انواع اوراق تامین مالی
گفتیم یکی از راه‌های تامین مالی شرکت‌ها، بازار سرمایه است. در کشور ما تامین مالی از بازار سرمایه از طریق صکوک انجام می‌شود. ابزارهای مالی که در کشورهای اسلامی به جای اوراق قرضه مورد استفاده قرار می‌گیرند و انواع مختلفی هم دارند.
صکوک، اوراق بهادار با پشتوانه مالی است که باید خود دارای ارزش باشد و نمی‌تواند براساس فعالیت‌های سفته بازی و سوداگرانه و در واقع فعالیت‌هایی که بدون خلق ارزش و کار روش های مشارکت در بازار سرمایه صورت می‌گیرند، سودآوری داشته باشد.
گفتیم اوراق بهادار صکوک انواع مختلفی دارند که از جمله آنها می‌توان به صکوک اجاره، صکوک مرابحه، صکوک مشارکت، صکوک منفعت، صکوک استصناع، صکوک مضاربه، صکوک مزارعه، صکوک مساقات، صکوک جعاله، صکوک خرید دین، صکوک رهنی و صکوک سلف اشاره کرد. در ادامه به معرفی بعضی از این اوراق می‌پردازیم. همچنان با ما همراه باشید.
اوراق مشارکت (صکوک مشارکت)
اوراق مشارکت، اوراق بانام یا بی‌نامی است که به قیمت اسمی و برای مدت معین منتشر می‌شود و هدف از انتشار آنها تأمین بخشی از منابع مالی مورد نیاز طرح‌های عمرانی- انتفاعی یا تهیۀ مواد اولیه موردنیاز واحدهای تولیدی است و از طریق عرضه عمومی به سرمایه‌گذاران واگذار می‌شوند.
صکوک مشارکت برای واحدهای اقتصادی که آنها را منتشر می‌کنند در واقع نوعی بدهی محسوب می‌شوند و یکی از منابع تامین مالی آنها از بازار سرمایه به شمار می‌روند.
اوراق مرابحه (صکوک مرابحه)
صکوک مرابحه نوعی از اوراق بهادار است که صاحبان آن به صورت مشاع، مالک مال یا دینی هستند که بر اساس قرارداد مرابحه حاصل شده است. صاحب ورق مالک و طلبکار آن دین است. واحدهای اقتصادی می‌توانند از اوراق مرابحه نیز برای تامین منابع مالی مورد نیاز خود استفاده کنند.
اوراق استصناع (صکوک استصناع)
صکوک استصناع، اوراق بهاداری بانام یا بی‌نام قابل نقل و انتقالی هستند که دارندگان آن به صورت مشاع مالک دارایی پایه‌ای هستند که در قرارداد استصناع آمده است.
دولت، شهرداری‌ها، شرکتهای دولتی و بخش خصوصی می‌توانند برای تامین مالی از اوراق استصناع استفاده کنند. این کار به دو روش استصناع مستقیم و استصناع غیر مستقیم انجام می‌شود.
اوراق اجاره (صکوک اجاره)
اوراق اجاره از دیگر ابزارهای بازار بدهی به شمار می‌روند و برای تامین مالی واحدهای تولیدی و خدماتی منتشر می‌شوند. دارندگان این اوراق مالکیت مشاع نسبت به دارایی‌های پایه قرارداد اجاره دارند.
هدف از انتشار صکوک اجاره، تامین مالی واحدهای اقتصادی برای خرید یک یا مجموعه‌ای از دارایی ها و اجاره آنها به بانی قرارداد است. سود اوراق اجاره به صورت اجاره دارایی پایه اوراق، به دارندگان آن در سررسید مشخص پرداخت می‌شود. اوراق اجاره انواع مختلفی دارند.
اوراق منفعت (صکوک منفعت)
اوراق منفعت از دیگر ابزارهای تامین مالی واحدهای اقتصادی از طریق بازار سرمایه به شمار می‌روند. اوراق منفعت، سند مالی بهاداری است که بیانگر مالکیت دارنده اوراق بر مقدار مشخصی شده‌ای از خدمات و یا منافع آینده یک دارایی است که پس از پرداخت مبلغ معینی به وی منتقل شده است.
صاحبان دارایی بادوام می‌توانند برای تامین منابع مالی مورد نیازشان برای بخشی از منافع حاصل از دارایی، دست به انتشار اوارق منفعت بزنند.
مزایای تامین مالی از طریق بازار سرمایه
تامین مالی از طریق بازار سرمایه مزایای مختلفی دارند که در زیر به برخی از مهمترین آنها اشاره می‌کنیم.
- کنترل نداشتن تامین کننده سرمایه بر کسب و کار و نحوه اجرای طرح
- مشخص بودن اقساط وام
- امکان تامین مالی با حجم بالا
- به صرفه‌تر بودن از نظر مالیاتی، کمتر بودن میزان مالیات برای واحدهای اقتصادی و معافیت مالیاتی سود اوراق برای خریداران
- پرداخت اصل بدهی در سررسید
- جذب سرمایه‌های سرمایه‌گذاران خرد
سهم تامین مالی از بازار سرمایه
یکی از مهمترین سوالات درباره اوراق تامین مالی می‌تواند این باشد که سهم بازار سرمایه در تامین منابع مالی چقدر است؟
بازارهای مالی فرصتی بسیار خوب برای شرکت‌ها و دولت‌ها برای تامین منابع مالی مورد نیازشان به شمار می‌روند و در دنیا بازار سرمایه نقش برجسته‌ای در تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی دارد.
در ایران سهم اوراق تامین مالی نسبت به سیستم بانکی در تامین سرمایه بسیار کم است و برای نمونه در سال 1398، سهم بازار سرمایه در تامین مالی 21 درصد بوده که بیش از 90 درصد تامین مالی از بازار سرمایه هم متعلق به دولت بوده است.
عدم آشنایی بنگاه های مالی با ابزارهای بازار سرمایه برای تأمین مالی یکی از دلایلی است که موجب شده است بازار سرمایه در تامین مالی واحدهای اقتصادی نسبت به سیستم بانکی نقش کمتری داشته باشد.
سخن آخر
تامین مالی، فرآیند تامین سرمایه و منابع مالی مورد نیاز شرکت‌ها و دولت برای انجام فعالیت‌های مختلف اقتصادی است. تامین مالی از روش‌های مختلفی انجام می‌شود که یکی از مهمترین آنها تامین منابع مالی است که از طریق بازار سرمایه و انتشار اوراق است.
بازار سرمایه فرصتی بسیار خوب برای واحدهای اقتصادی به منظور تامین منابع مالی محسوب می‌شود و در دنیا نیز بازارهای مالی نقش عمده‌ای در تامین مالی واحدهای اقتصادی بر عهده دارند.
در کشور ما تامین مالی از طریق بازار سرمایه به وسیله ابزارهای مالی اسلامی (صکوک) انجام می‌شود که انواع مختلفی دارد. از جمله این اوراق می‌توان به صکوک اجاره، صکوک مرابحه، صکوک مشارکت، صکوک منفعت، صکوک استصناع، صکوک مضاربه و … اشاره کرد.
آیا تغییر روش عرضه اولیه‌های بورس، باعث ایجاد رانت می‌شود؟
تهران- ایرنا- تغییر شیوه عرضه اولیه در بورس و اعمال «روش ترکیبی» واکنش‌هایی را به دنبال داشته است، در حالی که ادعا شده این شیوه برای حمایت از سهامداران خرد و تسهیل در پذیرش شرکت‌هاست، برخی هشدار می‌دهند که اعمال این روش با ذات بورس که ایجاد شفافیت است منافات داشته و باعث ایجاد رانت در بورس می‌شود.
به گزارش روز جمعه خبرنگار اقتصادی ایرنا، عرضه سهام شرکتهای جدید (عرضه اولیه) در بورس به دلیل سودآوری که همیشه با خود به همراه دارد مورد توجه اهالی بازار سرمایه بوده است اما از دو سال گذشته روند صعودی پرشتاب بازار سهام، سرمایه‌گذاران زیادی را سرازیر به این بازار کرد که منجر به افزایش غافلگیرکننده مشارکت سهامداران در عرضه اولیه شرکت‌ها شد.
در گذشته، عرضه‌های اولیه در بورس به صورت حراج صورت می‌گرفت و کارگزاری‌ها از طریق کد خرید گروهی در کشف قیمت حضور داشتند و پس از خرید سهام و کشف قیمت اقدام به تخصیص آن به مشتریان می‌کردند اما مشکل این شیوه، رانتی بود که میان عده‌ای شکل می‌گرفت، بدین صورت که اگر قیمت کشف شده سهامی جذاب بود تخصیص سهام به کدهای خاص صورت می‌گرفت و سایر سرمایه‌گذاران از آن بی‌بهره بودند یا سهم کمتری می‌بردند.
تغییر روش عرضه اولیه از سال ۹۵
با توجه به وجود چنین مشکلاتی، در سال ۹۵ برای حل این معضل بازنگری دستورالعمل عرضه‌های اولیه صورت گرفت و مدل جدیدی به نام روش «ثبت سفارش» یا «بوک بیلدینگ» در دستور کار قرار گرفت.
در این روش، خرید گروهی ممنوع شد و افراد باید با کد معاملاتی خود اقدام به ارسال سفارش در سامانه معاملات می‌کردند که در این روش در پایان رقابت اگر تقاضای ثبت شده در قیمت کشف شده بیش از میزان عرضه بود، سهم به صورت «تسهیم به نسبت» میان متقاضیان خرید تخصیص پیدا می‌کرد.
مدل جدید عرضه اولیه به نام روش ترکیبی
از اواخر مرداد امسال خبری مبنی بر تغییر روش عرضه اولیه شرکتهای بورسی و به کار گرفتن عرضه اولیه به "روش ترکیبی" مطرح شد که هدف از این تغییر و اعمال روش جدید در عرضه اولیه، تشویق مردم به خرید واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ها و ترویج روش غیرمستقیم سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه است.
با به کارگرفتن "روش ترکیبی" روشی جدید برای عرضه های اولیه اعمال شد که به نظر می رسد این اقدام بیشتر برای سر و سامان دادن به عرضه اولیه سهام شرکت های کوچک است که تا قبل از به کارگیری این نوع روش برای عرضه اولیه از روش «بوک بیلدینگ» برای عرضه اولیه آنها استفاده می‌شده است.
ورود شرکتهای پرریسک به بهانه روش ترکیبی
در نخستین روزهای اجرایی شدن این روش عرضه اولیه، مدیر نظارت بر بورس‌ها سازمان بورس و اوراق بهادار درباره دستورالعمل روش جدید عرضه‌های اولیه "روش ترکیبی» توضیحاتی را ارائه و اعلام کرده است: با "روش ترکیبی" عرضه‌های اولیه، فرایند پذیرش شرکتهای پرریسک در بورس تسهیل و تسریع خواهد شد و به دنبال آن اگر هیات پذیرش به هنگام پذیرش شرکتی، آن شرکت را پرریسک قلمداد کند، عرضه اولیه آن شرکت می‌تواند به روش ترکیبی و تنها به سرمایه‌گذاران حرفه‌ای واجد شرایط محدود شود.
اعلام این خبر و انجام عرضه اولیه به روش جدید با اعتراضات گسترده‌ای از سوی فعالان بازار و سهامداران همراه شد که در ادامه نارضایتی‌های خود خواستار لغو عرضه اولیه‌های پیش‌رو با روش عرضه اولیه به صورت ترکیبی شدند.
فعالان بازار و سهامداران در اعتراضات خود این اتفاق را به نوعی رانتخواری قانونی و در نوع خود بی عدالتی می‌دانستند و معتقد بودند که سازمان بورس و متولیان ذیربط می‌خواهند با ورود سهام شرکت های پرریسک؛ مسوولیت اتفاقات احتمالی ناشی از سهام عرضه شده شرکت های پر ریسک را از سر خود باز کنند، در حالی که سازمان بورس از بعد نظارتی و بورس ها موظفند شرکت‌هایی را وارد بازار سرمایه کنند که شفافیت لازم را داشته و طبق ضوابط شرایط قانونی پذیرش را داشته باشند.
همچنین معترضان در ادامه سخنان خود اعلام کردند که نباید به این بهانه‌ها هر شرکتی را پذیرش کرد چرا که این اتفاقات ممکن است در آینده تبعات سنگینی را برای بازار سرمایه و سهامداران به همراه داشته باشد.
استقبال سازمان بورس از ورود شرکت ها به بازار سهم
همچنین در این زمینه "محمدعلی دهقان دهنوی"، رییس سازمان بورس و اوراق بهادار به علت تغییر روش عرضه اولیه اشاره و اعلام کرد: عرضه اولیه روش های مختلفی دارد و روش جدید بیشتر برای برخی از شرکتهای کوچک کاربرد دارد.
وی گفت: در گذشته مشکلات بسیاری در مسیر ورود شرکت های کوچک برای حضور در بورس قرار داشت که سازمان بورس با تلاش بیشتر درصدد حذف یا رفع موانع موجود برای سهولت ورود شرکت های کوچک به بورس پیش رفت.
دهقان دهنوی ادامه داد: با توجه به وجود چنین مشکلی در عرضه اولیه سهام شرکت های کوچک، سازمان بورس باید اقدامی را برای رفع چنین مشکلی در عرضه اولیه انجام می داد که به دنبال آن، تصمیمات لازم برای تغییر روش عرضه اولیه اتخاذ شد.
رییس سازمان بورس و اوراق بهادار با بیان اینکه صندوق های سرمایه گذاری، ابزاری برای ورود غیرمستقیم سرمایه گذاران به بورس است، گفت: ما بارها به سهامداران خرد، افرادی که دانش و اطلاعات از بورس ندارند و از زمان کافی برای تحلیل سهام برخوردار نیستند روش غیر مستقیم را توصیه و ترویج کرده ایم و عرضه‌های اولیه از طریق روش جدید با رفتن به صندوق های سرمایه‌گذاری عملا به صورت غیر مستقیم به همین افراد تخصیص پیدا می کند.
وی با تاکید بر اینکه خرید واحدهای صندوق های سرمایه گذاری در عرضه اولیه برای عموم امکان پذیر است، اظهار داشت: این اقدام علاوه بر اینکه روش بهتری برای سرمایه گذاری مردم در بورس است، سبب انتقال و تجهیز منابع در صندوق ها می شود، همچنین زمانی که سرمایه گذاران حرفه ای سهامدار یک شرکت باشند امکان ایجاد دام برای دستکاری قیمت و اغواگری کمتر خواهد شد.
عرضه اولیه به "روش ترکیبی" زمینه ساز ایجاد رانت در بازار
در واکنش به حاشیه های ایجاد شده از سوی فعالان حاضر در بازار درخصوص روش جدید عرضه اولیه، «آراد پورکار» امروز (جمعه) در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی ایرنا گفت: در مورد تغییر روش عرضه اولیه و استفاده از روش ترکیبی برای این اقدام نمی توان دیدگاه مثبتی داشت و برخی از فعالان حاضر در بازار مخالف اجرایی شدن چنین روشی برای عرضه اولیه در بازار سرمایه هستند.
در مورد تغییر روش عرضه اولیه و استفاده از روش ترکیبی برای این اقدام نمی توان دیدگاه مثبتی داشت و برخی از فعالان حاضر در بازار مخالف اجرایی شدن چنین روشی برای عرضه اولیه در بازار سرمایه هستند.
وی با بیان اینکه اجرای هر یک از تغییر ساختارها در بازار نیازمند دلیل است که باید به طور معمول شفاف سازی هایی در مورد آن صورت گرفته باشد، افزود: تا چند سال گذشته اگر قرار بر مشارکت ٨٠ هزار کد در عرضه اولیه بود، در نخستین لحظات آغاز انجام عرضه اولیه، سهام به افراد تعلق می گرفت و ممکن بود برخی از سهامداران از مشارکت در عرضه های اولیه بی بهره بمانند.
پورکار اظهار داشت: در آن زمان یکی از مهمترین معضلات موجود برای مشارکت در عرضه اولیه، وجود زیرساخت هایی بود که باعث می شد تا برخی از سهامداران قادر به مشارکت در عرضه اولیه ها نباشند، به دنبال وجود چنین مشکلاتی قرار بر انجام عرضه اولیه به روش "بوک بیلدینگ" شد.
این کارشناس بازار سرمایه معتقد است؛ برای تغییر روش عرضه اولیه باید به دنبال دلیل بود که اکنون عمده ترین دلیل این اتفاق حمایت از سهامداران خرد است.
وی خاطرنشان کرد: همچنین تعیین ارزش سهام عرضه شده یا ارزش گذاری به عنوان دیگر عامل تغییر روش عرضه اولیه مطرح شده است؛ در حالی که این اقدام را می توان از طریق مبادی دیگر به آسانی برطرف کرد.
پورکار ادامه داد: به دنبال عوامل مطرح شده در خصوص علت تغییر روش عرضه اولیه، رییس سازمان بورس اعلام کرده است که در گذشته و در زمان عرضه اولیه ممکن بود که به هر سهامدار فقط ١٠ سهم تعلق گیرد؛ بنابراین این امر موجب شد تا به دنبال تغییر روش عرضه اولیه اقدامی صورت گیرد که سهامداران قادر به خرید یونیت صندوق‌های سرمایه گذاری باشند.
این کارشناس بازار سرمایه گفت: برای چنین اقدامی می توان راه های دیگری را در پیش گرفت و به دنبال آن میزان درصد عرضه سهام شرکت ها را افزایش داد.
وی با بیان اینکه فرهنگ سازی بهتر می تواند کمک کننده به سهامداران خرد باشد، گفت: مشارکت در عرضه اولیه ها یکی از نقاط امید برای سهامدارانی بود که به دنبال سرمایه گذاری در بورس با سرمایه های کم بودند، در حالی که تغییر روش در عرضه اولیه ها می تواند نوعی بی انصافی در حق سهامداران باشد.
به گفته پورکار، برای حمایت از سهامداران خرد می توان اقداماتی دیگر را در دستور کار قرار داد که به نوعی دفاع از حقوق سهامداران خرد خواهد بود.
وی با اشاره به اینکه اجرای روش های قدیم برای انجام عرضه اولیه بسیار بهتر از روش ترکیبی است و می توان با برخی از تغییرات اجرای آن را بهبود بخشید، خاطرنشان کرد: عرضه اولیه به روش ترکیبی می تواند زمینه ساز ایجاد رانت و جهت‌دهی به سرمایه باشد.
اولویت صندوق‌های سرمایه گذاری در عرضه اولیه به "روش ترکیبی"
همچنین در ادامه "احسان عسگری"، کارشناس بازار سرمایه در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی ایرنا ضمن اعلام موافقت خود برای انجام عرضه اولیه به روش ترکیبی در بازار سهام اظهار داشت: بد نیست که نحوه عرضه اولیه برای شرکت های مختلف متفاوت باشد، یکی از مسایلی که در چند وقت اخیر در بازار مورد توجه قرار گرفته است وجود اولویت در صندوق های سرمایه گذاری برای عرضه اولیه در روش ترکیبی است.
به گفته وی، قرار گرفتن سهامداران خرد به عنوان اولویت دوم در عرضه اولیه، از جمله نکاتی است که اخیرا مورد بحث بوده است.
عسگری خاطرنشان کرد: اکثر کارشناسان معتقدند که کاهش حجم ورود نقدینگی به بازار، زمان مناسبی برای انجام عرضه اولیه نیست اما در کل عرضه های اولیه سبب نگهداری سهامداران در بازار و بازگشت اعتماد دوباره به بازار خواهد شد.
این کارشناس بازار سرمایه با توقف عرضه های اولیه در بازار مخالفت کرد و افزود: عرضه های اولیه در بازار باید به صورت هدفمند و نظام مند انجام شود، پیشنهاد ما این است که عرضه اولیه یک شرکت در بازار سهام به صورت هفتگی یا دو هفته یک بار انجام شود و نباید در یک روز شاهد عرضه اولیه دو شرکت به صورت همزمان باشیم.
وی به مزایای عرضه اولیه به روش ترکیبی تاکید کرد و گفت: بهتر است تا در وضعیت فعلی عرضه اولیه به روش ترکیبی انجام شود تا صندوق ها بتوانند سهم بیشتری را در عرضه اولیه به خود اختصاص دهند و تفاوتی ندارد که این روش عرضه اولیه برای شرکت های بورسی یا شرکت های کوچک فرابورسی باشد.
عسگری با تاکید بر اینکه انجام عرضه اولیه به روش ترکیبی در واقع نوعی مشوق برای سرمایه گذاری به روش غیرمستقیم است، افزود: عمدتا افرادی در صندوق های سرمایه گذاری اقدام به سرمایه گذاری خواهند کرد که تمایلی برای ورود مستقیم خود به سرمایه گذاری در بورس ندارند؛ بنابراین صندوق ها می توانند از رشد بازار سهام و شرکت هایی که وارد این بازار شده اند، منتفع شوند.
به گزارش ایرنا، هنگامی که سهام شرکتی برای نخستین بار در بورس عرضه می‌شود، به روز اول عرضه سهام، «عرضه اولیه» گفته می‌شود، در این روز درصد مشخصی از کل سهام شرکت برای نخستین بار از طریق بورس یا فرابورس توسط سرمایه‌گذاران خریداری می‌شود.
کدام بازار برای سرمایه‌گذاری مناسب‌تر است؟
خبرگزاری صدا و سیما نوشت: این سئوال بسیاری است که تلاش دارند ارزش سرمایه‌های خود را دربرابر تکانه‌های اقتصادی نظیر افزایش نرخ تورم و کاهش ارزش پول ملی حفظ کنند.
این روزها که نرخ تورم افزایش محسوسی یافته و بسیاری از مردم نگران کاهش قدرت خرید و حفظ سرمایه‌های خود هستند، بهترین راه سرمایه گذاری در بازارهایی است که دست کم سپرتورمی داشته باشند. به عبارت دیگر ارزش سرمایه افراد را دربرابر تورم حفظ کند.
اگرچه درباره تعداد و نوع بازارهای سرمایه گذاری یعنی، بازار بورس، مسکن، ارز، طلا و سپرده گذاری در بانک‌ها اختلافی وجود ندارد و همه همین بازارها را به عنوان هدف سرمایه گذاری به رسمیت می‌شناسند، اما درباره اینکه کدام بازار ضریب بازدهی بیشتری دارد و در شرایط کنونی سرمایه گذاری در کدام بازار بهتر است اختلاف‌ها بسیار است. آن هم در شرایط فعلی که بسیاری از بازارها رشد بسیار تند و سریعی را تجربه کرده اند و به اصطلاح اشباع شده اند و احتمال رشد چند باره آنها در مدت زمان کوتاه پایین است.
با این حال نگاهی به ظریب بازدهی بازارهای مختلف در ده سال گذشته می‌تواند چراغ راهی برسر راه افرادی باشد که همچنان درجستجوی بازاری مطمئن برای سرمایه گذاری هستند.
آنچه از آمارها و شاخص‌های اقتصادی برمی آید نشان می‌دهد، بازار سهام طی ۱۰ سال اخیر بیشترین بازدهی را نصیب سهامداران خود کرده است. بررسی آمارها نشان می‌دهد، دریک بازه زمانی ده ساله از آبان ۸۸ تا آبان ۹۸ میانگین بازدهی بازار بورس بیش از ۲۴۰۰ درصد بوده است. به عبارتی اگر فردی در سال ۸۸ یک میلیون تومان از سبدی از سهام‌های موجود بازار را خریداری کرده باشد درطول ده سال ارزش سهام او به ۲۴ میلیون تومان رسیده است.
دربازار سکه ضریب بازدهی ۱۴۶۶ درصد است. به عبارتی قیمت سکه طی بازه ۱۰ ساله از سال ۸۸ تا ۹۸ با میانگین بازدهی ۱۴۶۶ درصد از ۲۵۳ هزار تومان به بیش از چهار میلیون تومان در پایان آبان ماه سال گذشته رسیده است.
نرخ ارز نیز از حدود ۱۰۰۰ تومان در آبان ماه سال ۱۳۸۸ به بیش از ۱۱ هزار و ۳۵۰ تومان در آبان ماه سال ۱۳۹۸ صعود کرده و بازدهی ۱۰۳۵ درصدی را به ثبت رسانده روش های مشارکت در بازار سرمایه است.
بر اساس آمارهای بانک مرکزی از میانگین قیمت مسکن آن‌هایی که حدفاصل آبان ماه سال ۱۳۸۸ تا آبان ماه سال ۱۳۹۸ در بازار مسکن سرمایه‌گذاری کرده‌اند، ۶۷۲ درصد سود به دست آورده‌اند.
بازدهی بانک معادل تورم بوده و طی دوره مذکور بیش از ۵۰۰ درصد بوده است.
اما این آمارها در سال ۹۹ چگونه بوده است؟ آمارها و شاخص‌های اقتصادی در نیمه نخست امسال، نشان می‌دهد بازارهای مالی روند صعودی خود را با شیب بسیار تندی ادامه داده‌اند، اما در میان چهار بازاری که مقصد سرمایه‌گذاران است، بورس بیشترین بازدهی و دلار کمترین رشد را از آن خود کرده است.
در شش ماهه اول امسال بازار ارز حدود ۸۰ درصد، متقاضیان بازار فلزات گران‌بها بیش از ۱۰۰ درصد و سرمایه‌گذاران بازار سرمایه بیش از ۲۳۰ درصد سود کردند.
براساس آخرین نرخ قیمت‌ها در چهار بازار مالی دلار، سکه، طلا و بورس از ابتدای سال تا پایان شهریور، بورس بیشترین بازدهی را نسبت به دیگر بازارها ثبت کرده است.
شاخص کل بازار سرمایه که در ابتدای فروردین ماه امسال روی سطح ۵۱۲ هزار واحدی قرار داشت، با رشد ۲۳۲.۸ درصدی طی شش ماه بیش از یک میلیون و ۱۹۲ هزار واحد رشد کرد.
این شاخص در مرداد ماه تا سطح دو میلیون و ۶۵ هزار واحدی پیش رفت، اما پس از افت و خیزها در پایان شهریور ماه روی سطح یک میلیون و ۷۰۴ هزار واحدی قرار گرفت.
قیمت سکه نیز در نیمه اول امسال بیش از دو برابر شده و سود صد درصدی را نصیب سرمایه گذران خود کرده است.
طلا نیز همانند سکه در نیمه نخست سال ۹۹ با افزایش قیمت همراه شد و در نهایت به رشد ۱۰۲ درصدی در پایان شهریور رسید.
قیمت دلار در پایان اسفند سال گذشته حدود ۱۴ هزار و ۹۰۰ تومان بود که طی این شش ماه، ۱۱ هزار و ۹۰۰ تومان به قیمت دلار افزوده شد که بیانگر رشد ۷۹.۸ درصدی است.
این میزان در بازار مسکن حدود ۵۸ درصد بوده که نشان می‌دهد اگر فردی یک واحد در بازار مسکن سرمایه گذاری کرده باشد، ارزش سرمایه او تا پایان نیمه نخست امسال یک ونیم برابر شده است.
البته این آمار درباره سپرده‌های بانکی کمی متفاوت است و با توجه به پیشی گرفتن نرخ تورم از نرخ سودهای بانکی به نظر می‌رسد افرادی که سرمایه‌های خود را در بانک‌ها سپرده گذاری کرده اند با وجود دریافت سود تضمین شده ماهیانه، درکل ارزش اندوخته هایشان کاهش یافته است.
با تمامی این اوصاف آمار عملکرد بازارها در نیمه نخست امسال هم نشان می‌دهد، علی رغم ریزش محسوس شاخص کل بازار سرمایه، این بازار همچنان سوده‌ترین بازار است.
با این حال سرمایه گذاری در هر بازاری ملزومات و ویژگی‌هایی دارد که به هنگام ورود به هر بازاری باید به این ملزومات نیز توجه کرد. در ادامه این نوشتار به مقایسه این بازارها و ویژگی‌های هر کدام از آنها می‌پردازیم.
سپرده بانکی:
یکی از راهکارهای سرمایه گذاری که درصد بالایی از حجم سرمایه گذاری‌ها در ایران را به خود جذب کرده، سپرده بانکی است. در این روش، پول به بانک سپرده می‌شود و به صورت ماهانه مبلغی به عنوان سود سپرده دریافت می‌شود. بهره بانکی به عنوان سرمایه گذاری بدون ریسک در نظرگرفته می‌شود. مهمترین ویژگی این سودآوری، تضمینی و قطعی بودن آن است. اما این سرمایه گذاری دربازه‌های زمانی که نرخ رشد تورم از نرخ سود بانکی بیشتر باشد منطقی به نظر نمی‌رسد.
زیرا در چنین شرایطی سپرده گذاری در بانک نمی‌تواند از سرمایه شما در برابر تورم و کاهش قدرت خرید محافظت کند.
سرمایه گذاری در مسکن:
مسکن از گذشته تا امروز، به عنوان یکی از کالاهای سرمایه‌ای شناخته شده است. در ایران به دلیل وجود عوامل فرهنگی و اقتصادی، به مسکن و مستغلات در سرمایه گذاری اهمیت بسیاری داده می‌شود.
مسکن به عنوان یک کالای سرمایه‌ای می‌تواند در درجه اول باعث حفظ و سپس باعث افزایش ارزش سرمایه شود. بسیاری از مردم بهترین روش‌های سرمایه گذاری در ایران را خرید مسکن می‌دانند. چراکه مسکن هم کالایی مصرفی است و هم به مرور زمان قیمت آن افزایش پیدا می‌کند. سرمایه گذاری در مسکن را می‌توان از دو جنبه مورد بررسی قرار داد، خرید به قصد فروش و دیگری خرید به قصد اجاره.
اما خرید مسکن به عنوان یک کالای سرمایه‌ای بی مشکل هم نیست. جدا ازاینکه این روزها بحث اخذ مالیات از واحدهای مسکونی خالی و گرفتن مالیات از عایدی ناشی از سرمایه گذاری در این بازار مطرح شده که می‌تواند در میزان سود قطعی سرمایه گذاران در مسکن موثر باشد، خرید مسکن به سرمایه بسیار نیاز دارد و ممکن است سود مورد انتظار را در کوتاه مدت به همراه نداشته باشد. به علاوه اینکه، نقدشوندگی پایین بازار مسکن یکی از معایب سرمایه گذاری در این حوزه است.
پیش فرض صاحب‌خانه‌ها این است که قیمت خانه متناسب با تورم رشد می‌کند. اجاره هر مبلغی که باشد، سود است، چون بالای خط تورم قرار می‌گیرد، اما این پیش‌فرض درست نیست. اجاره خانه در مجموع چسبنده‌تر از قیمت خانه است و معمولا به همان اندازه رشد نمی‌کند. همچنین از جنبه‌ی دیگر، با بالارفتن عمر بنا، استهلاک بر رشد قیمت غلبه می‌کند.
سرمایه گذاری در بازار ارز:
اگرچه به غلط، اما خرید دلار در ایران به عنوان راهکاری برای سرمایه گذاری و حفظ دارایی‌ها جا افتاده است و هرچند نوسان قیمت ارز در سال‌های گذشته این بازار را برای سرمایه گذاری جذاب ساخته است، اما به دلایل زیادی این کار نمی‌تواند به عنوان یک سرمایه گذاری پایدار شناخته شود.
مهمترین مشکل سرمایه گذاری در بازار ارز، سیاسی بودن این بازار است. به این معنا که ممکن است بر اثر اتفاقات و تحولات داخلی و خارجی، قیمت ارز بالا یا پایین برود. در نتیجه انتخاب زمان مناسب برای خرید ارز بسیار مهم است.
اصولاً استفاده از ابزارهای تحلیلی نیز نمی‌تواند به صورت دقیق به سرمایه‌گذاران در این بخش کمک کند و پیش بینی نرخ ارز همواره با ابهام روبرو است. به طور کلی این روش سرمایه گذاری باید با دقت و وسواس انتخاب شود. همچنین مشکلات و محدودیت‌های قانونی موجود در این زمینه ممکن است مشکلاتی را برای سرمایه گذاران ایجاد کند.
سرمایه گذاری در طلا و سکه:
طلا از جمله دارایی‌های امن در سراسر جهان محسوب می‌شود و مامن امن سرمایه گذاران در هنگام بحران‌های اقتصادی بوده است. این بازار پر ریسک تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار می‌گیرد، عواملی مانند قیمت جهانی طلا، وجود انتظارات تورمی، نوسانات نرخ ارز، نوسانات شاخص سهام و تحریم‌های بین المللی. در این بین از دو فاکتور داخلی و خارجی تأثیرپذیر است.
فاکتور داخلی تأثیرگذار نرخ برابری دلار به ریال بوده و فاکتور خارجی قیمت اونس جهانی است. از دیگر مزیت‌های سرمایه گذاری در طلا، نبود محدودیت زمانی هست و در هر زمان می‌توان اقدام به خرید و یا فروش کرد.
انتخاب روش سرمایه گذاری در طلا بسیار حساس است. انتخاب از بین طلای ساخته شده یا ساخته نشده یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های افراد است. البته سرمایه گذاری‌های کلان عموماً بر روی طلای ساخته نشده صورت می‌گیرد. جذابیت بازار طلا به عنوان یک بازار سود ده در کل دنیا و حتی کشورهای پیشرفته نیز مطرح است. اما سختی‌های نگهداری آن، بازده بودن آن در بلند مدت و وجود حباب قیمتی در نرخ سکه در ایران، از مشکلات این سرمایه گذاری است.
سرمایه گذاری در بازاربورس:
درباره سرمایه گذاری در بازار سرمایه باید به این نکته مهم اشاره کرد که، این نوع سرمایه گذاری یک فعالیت سوداگرانه مانند خرید سکه فیزیکی و ارز نیست، بلکه با سرمایه گذاری در بورس، به اقتصاد کشور و تامین مالی شرکت‌ها کمک می‌شود و شاید بتوان این شاخصه را مهمترین عامل متمایزکننده این روش سرمایه گذاری تلقی کرد.
برای ورود به بازار سرمایه نیازی به سرمایه زیاد نیست و شما با هر رقمی می‌توانید وارد این بازار شوید. اما همانقدر که، ورود به این بازار نیازمندسرمایه اندک است مستلزم دانش و شناخت بالاست؛ بنابراین ریسک موجود در این روش سرمایه گذاری بیش از آن که از ذات خود بازار ناشی شود، از رویکرد سرمایه گذاران آن ناشی می‌شود، حتی در بورس نیز، می‌توان با به کارگیری روش‌های تحلیلی، بررسی اطلاعات شرکت‌ها و اقدام به سرمایه گذاری براساس تحلیل و شناخت، ریسک سرمایه گذاری را کاهش داده و تعدیل کرد.
برخی گمان می‌کنند که سرمایه گذاری بر روی شرکتهای بزرگ، سودآوری بیشتری دارد. این در حالی است که آمارها نشان از رشد بالای ارزش سهام شرکتهای کوچک در مدت زمان کوتاه می‌دهند.
اما باید گفت، درواقع این تنها اندازه شرکت‌ها نیست که تعیین‌کننده ارزش و متعاقبا قیمت آنها در بازار است، بلکه آن چه اهمیت دارد عملکرد شرکت‌ها، سودآوری و قابلیت نخست ثبات و تکرار سودآوری و دیگر رشد در سودآوری است. اگر بتوانید به موقع سهام مناسبی خریداری کنید، با یک سرمایه گذاری کوچک به رشد بالایی از ارزش سهام دست پیدا خواهید کرد. در نتیجه سعی کنید سبد سرمایه گذاری خود را متنوع کرده و فقط شرکتهای بزرگ را در نظر نگیرید.
یکی دیگر از مزایای سرمایه گذاری در بورس نسبت به بسیاری از روش‌های سرمایه گذاری در ایران، قابلیت نقد شوندگی سهام است. شما با خرید سهام در بورس، نگرانی بابت نقد شدن پول خود نخواهید داشت. تمام آنچه که سرمایه گذاری می‌کنید را در هر زمانی که بخواهید (در بازه زمان معاملات بازار) بسیار راحت‌تر از سایر بازارها می‌توانید به فروش برسانید.
نکته قابل توجه دیگر موضوع سهولت دسترسی است، درواقع قابلیت معامله سهام در بورس از طریق اینترنت نیز امکان پذیر است. در واقع حتی شما نیازی به حضور فیزیکی نیز ندارید و به سادگی می‌توانید سهام مد نظر خود را خریداری کنید و یا سهام خود را به فروش برسانید.
سرمایه گذاری در بازار سرمایه، به دو صورت می‌تواند انجام شود. در روش مستقیم، سرمایه‌گذار شخصا وارد معاملات بورس و خرید و فروش سهام می‌شود و لذا نیازمند آگاهی، دانش و تجربه کافی در مورد بازار، صنایع و اقتصاد کشور است.
در روش مستقیم، سرمایه گذار می‌بایست از طریق شرکتهای کارگزاری اقدام به خرید سهام مورد نظر کند. در روش غیرمستقیم، سرمایه گذار با بررسی وضعیت بازدهی و ریسک صندوق‌ها و سبدهای مختلف و همچنین سابقه مدیران این صندوق‌ها و سبدها، در یکی از این صندوق‌ها و سبدها سرمایه گذاری کرده و عملا به طور مستقیم خود اقدام به سرمایه گذاری نمی‌کنند.
مهمترین تفاوت صندوق و سبد در مالکیت سرمایه گذار است. در صندوق، پول سرمایه گذاران به صورت یک کل جمع شده و هر سرمایه گذار متناسب با سهم خود از کل سرمایه صندوق از سود و زیان بهره مند می‌شود و این در حالی است که در سبد شما همچنان مالکیت دارایی خود را دارید و صرفا امکان خرید و فروش را به افراد متخصص واگذار می‌کنید. این روش سرمایه گذاری در هر دو حالت کلی آن (صندوق یا سبد) برای افرادی که از دانش و تخصص کافی برخوردار نیستند، بهترین روش سرمایه گذاری در بازار سرمایه است؛ لذا می‌توان ویژگی‌های این فرصت سرمایه گذاری را به شرح زیر دانست:
می‌توان با هر مبلغی در آن سرمایه گذاری کرد و این کار را از روش های مشارکت در بازار سرمایه هرجای دنیا که هستید فقط با داشتن یک اتصال اینترنت و یک لپ‌تاپ، موبایل یا کامپیوتر می‌توانید انجام دهید.
در بورس ابزارهای بسیار متنوعی وجود دارد که هر سرمایه گذار می‌تواند با توجه به توان مالی خود، سطح انتظارات از منافع آتی سرمایه گذاری و همچنین میزان ریسک پذیری خود بهترین گزینه را انتخاب کنید. به عبارت دیگر روش های مشارکت در بازار سرمایه برای هر فرد ابزار مناسب سرمایه گذاری با سطح ریسک پذیری او وجود دارد.
شفافیت اطلاعاتی در بورس، یکی از مهمترین ویژگی‌های شرکتهای پذیرفته شده در این بازار است، اطلاعات شرکت‌ها در بورس به لحاظ قابلیت اتکا و به موقع بودن بررسی می‌شوند.
برای خرید و فروش اینترنتی سهام نیازی نیست شرایط سخت و یا امکانات پیشرفته داشته باشید، فقط دانش و مهارت آن نیاز است.
امکان نقد کردن سریع سرمایه در بیشتر مواقع وجود دارد و فقط زمانی که نماد یک شرکت به دلایلی مانند برگزاری مجمع، تعدیل سود و… موقتا بسته می‌شود امکان فروش سهام نیست.
در این روش سرمایه گذاری دو نوع سود یا عایدی قابل دریافت است، سود ناشی از تغییرات قیمت سهام (capital gain) و سود ناشی از دریافت سود تقسیمی (dividend gain)؛ بنابراین در عین حال که سهام خود را نگهداری کرده اید و ارزش آن ممکن است رشد کند، سود نقدی نیز دریافت می‌کنید.
با این اوصاف به نظر می‌رسد با وجود نوسانات این روزهای شاخص کل، همچنان بورس بهترین و مطمئن‌ترین بازار برای سرمایه گذاری است. اما ازاین نکته نیز نباید غافل شد که هر فرد نسبت به شرایط، میزان سرمایه و حتی خلقیات و ویژگی‌های روحی خود باید برای سرمایه گذاری تصمیم بگیرد و نکات مطرح شده دراین نوشتار فقط یک پیشنهاد و تببین موضوع است که از قدیم گفته اند صلاح مملکت خویش خسروان دانند.
شرایط احراز عنوان سرمایه‌گذار حرفه‌ای برای عرضه‌های اولیه اعلام شد
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، شرکت فرابورس ایران از تصویب و ابلاغ مصادیق سرمایه‌گذار حرفه‌ای خبر داد و اعلام کرد: کارگزاران موظف به احراز شرایط سرمایه گذار حرفه‌ای طبق ضوابط بوده و باید موارد مدنظر را در سامانه فراسا بارگذاری کنند.
براساس این گزارش، سال گذشته دستورالعمل پذیره‌نویسی و عرضه روش های مشارکت در بازار سرمایه اولیه توسط سازمان بورس ، اصلاح و روش‌های جدیدی افزوده و تغییرات مهمی شامل تعریف دو گروه از سرمایه‌گذاران واجد شرایط ( صندوق‌های سرمایه‌گذاری) و سرمایه‌گذاران حرفه‌ای انجام شد.
طبق ماده 8 مکرر این دستورالعمل، بورس می تواند برای شرکتهای تعیین شده توسط هیات پذیرش و یا شرکتهای با ارزش بازارسهام شناور کمتر مساوی 500 میلیارد تومان، تمام سهام قابل عرضه را به هر یک از روش های عرضه به قیمت ثابت، ثبت سفارش و حراج، صرفاً به سرمایه گذاران واجد شرایط تخصیص دهد.
همچنین برای سرمایه گذاران حرفه‌ای بر اساس تبصره یک این ماده بورس می تواند معاملات ثانویه سهام شرکتهای عرضه اولیه شده را محدود به سرمایه‌گذاران حرفه ای کند.
دیدگاه شما